Page 321 - jirmunski
P. 321
Xalq qəhrəmanlıq eposu
Belәliklә, Kronun nәzәriyyәsinin kömәyi ilә finlәr skandi-
nav hәrbi ekspansiyasının passiv obyektindәn aktiv iştirakçıları-
na, dәniz yürüşlәrindә skandinav vikinqlәrinin rәqiblәrinә çevri-
lirlәr; fin xalqının keçmişindә, guya ki, “Kalevala”da әks olun-
muş qәhrәmanlıq döyüş dövrünün möhtәşәm vәtәnpәrvәr mәn-
zәrәsi yaranır.
Bu nöqteyi-nәzәrdәn Kron, Samponun oğurlanması haqqın-
da nәğmәlәrә fin vikinqlәrinin Qotlanda yürüşlәrinin poetik әksi
kimi baxır. Mәlum olduğu kimi, epos buna birbaşa heç bir әsas
vermir: “Poxyola” – “Şimal ölkәsi”, ola bilsin, Laplandiyadır
(sonrakı anlaşılmada); Poxyola hökmdarı Louxi “Şimalın sahi-
bәsidir”. Tarixi mәnbәlәrdә dә finlәrin Qotlanda yürüşü haqqın-
da heç bir mәlumat saxlanmamışdır. Ancaq finlәrin “zәif” lap-
landiyalılarla tarixә mәlum olan qarşıdurmaları Kron üçün “milli
poeziyanın mәzmununu tәşkil etmәk iqtidarında olmayan әhә-
miyyәtsiz”8 hadisәlәrdir. Buna görә Kron öz fәrziyyәsini әsas-
landırmaq mәqsәdilә Samponun oğurlanması haqqında runaların
elә variantlarını götürür ki, burada da Louxinin ölkәsi “Poxyo-
la” yox, “Vuoyola” (Vuojola) adlanır. O, bununla sübut etmәyә
çalışır ki, guya Vuoyola Qotland adasının epik adıdır.9 Poxyola
yiyәsi “Kalevala”da “yekәburun” (nena vanka Vuojolainen – die
starknasige Gotlanderin) adlanır. Kronun fikrincә, bu epitet “yas-
tıburun” laplandiyalı qadın üçün uyğun deyi
l: demәli, nәğmәni yaratmış ifaçı burada laplandiyalı qadını
yox, german qadınını – Qotlandın (Skandinaviya) feodal sahibә-
sini nәzәrdә tuturdu! Poxyola hökmdarı oğruların üzәrinә yüz vә
ya min döyüşçü göndәrir. Bu epik әdәdlәri Kron sadәlövhlüklә
real mәişәt münasibәtlәrinin әksi kimi şәrh edir: belә çoxsaylı
döyüşçü ordusunu laplandiyalıların kiçik tayfaları yox, Qotlan-
dın hökmdarı göndәrә bilәrdi.10
Bütün bu sübutlar çox süni vә әsassız tәsir bağışlayır. Mә-
lumdur ki, “Kalevala”da Samponun oğurlanması aktı, ümumiy-
yәtlә, hәrbi güclә yox, Vyaynyamöynenin Poxyola sakinlәrini
yuxuya verәn sehrli nәğmәlәrinin ovsunu ilә baş tutur; üstәlik,
Vyaynyamöynen öz drujinası ilә deyil, yoldaşları – dәmirçi İl-
321
Belәliklә, Kronun nәzәriyyәsinin kömәyi ilә finlәr skandi-
nav hәrbi ekspansiyasının passiv obyektindәn aktiv iştirakçıları-
na, dәniz yürüşlәrindә skandinav vikinqlәrinin rәqiblәrinә çevri-
lirlәr; fin xalqının keçmişindә, guya ki, “Kalevala”da әks olun-
muş qәhrәmanlıq döyüş dövrünün möhtәşәm vәtәnpәrvәr mәn-
zәrәsi yaranır.
Bu nöqteyi-nәzәrdәn Kron, Samponun oğurlanması haqqın-
da nәğmәlәrә fin vikinqlәrinin Qotlanda yürüşlәrinin poetik әksi
kimi baxır. Mәlum olduğu kimi, epos buna birbaşa heç bir әsas
vermir: “Poxyola” – “Şimal ölkәsi”, ola bilsin, Laplandiyadır
(sonrakı anlaşılmada); Poxyola hökmdarı Louxi “Şimalın sahi-
bәsidir”. Tarixi mәnbәlәrdә dә finlәrin Qotlanda yürüşü haqqın-
da heç bir mәlumat saxlanmamışdır. Ancaq finlәrin “zәif” lap-
landiyalılarla tarixә mәlum olan qarşıdurmaları Kron üçün “milli
poeziyanın mәzmununu tәşkil etmәk iqtidarında olmayan әhә-
miyyәtsiz”8 hadisәlәrdir. Buna görә Kron öz fәrziyyәsini әsas-
landırmaq mәqsәdilә Samponun oğurlanması haqqında runaların
elә variantlarını götürür ki, burada da Louxinin ölkәsi “Poxyo-
la” yox, “Vuoyola” (Vuojola) adlanır. O, bununla sübut etmәyә
çalışır ki, guya Vuoyola Qotland adasının epik adıdır.9 Poxyola
yiyәsi “Kalevala”da “yekәburun” (nena vanka Vuojolainen – die
starknasige Gotlanderin) adlanır. Kronun fikrincә, bu epitet “yas-
tıburun” laplandiyalı qadın üçün uyğun deyi
l: demәli, nәğmәni yaratmış ifaçı burada laplandiyalı qadını
yox, german qadınını – Qotlandın (Skandinaviya) feodal sahibә-
sini nәzәrdә tuturdu! Poxyola hökmdarı oğruların üzәrinә yüz vә
ya min döyüşçü göndәrir. Bu epik әdәdlәri Kron sadәlövhlüklә
real mәişәt münasibәtlәrinin әksi kimi şәrh edir: belә çoxsaylı
döyüşçü ordusunu laplandiyalıların kiçik tayfaları yox, Qotlan-
dın hökmdarı göndәrә bilәrdi.10
Bütün bu sübutlar çox süni vә әsassız tәsir bağışlayır. Mә-
lumdur ki, “Kalevala”da Samponun oğurlanması aktı, ümumiy-
yәtlә, hәrbi güclә yox, Vyaynyamöynenin Poxyola sakinlәrini
yuxuya verәn sehrli nәğmәlәrinin ovsunu ilә baş tutur; üstәlik,
Vyaynyamöynen öz drujinası ilә deyil, yoldaşları – dәmirçi İl-
321
