Page 323 - jirmunski
P. 323
Xalq qəhrəmanlıq eposu
“Xeyirxah qoca Vyaynyamöynen”in özü guya real tarixi şәx-
siyyәt, tayfa başçısı vә ya qәrbi Finlyandiyadan olan konunqdur.
O, uzun müddәt hökmdar olduğu üçün “qoca” epitetini qazan-
mışdır vә sonralar xalq tәxәyyülündә anadangәlmә qoca kimi
qalmışdır. O, laplandiyalılara vә Qotlanda qarşı uğurlu mühari-
bәlәr aparır, hәm müdrik vә әdalәtli olması, hәm dә mahir ifaçı
olması ilә şöhrәt tapır. Kronun sözlәrinә görә, “o, sevgi mәsәlә-
lәrindә çox uğursuz idi” (İoukaxaynenin bacısına vә poxyolalı
qıza uğursuz elçiliyi nәzәrdә tutulur). Nәhayәt, o, öz yerini xris-
tian missionerlәrinin dәstәklәdiyi gәnc rәqibә vermәli olur (“Ka-
levala”nın son runası). Kronun fikrincә, ölümündәn sonra o,
xalq tәxәyyülündә, әsasәn sonrakı xristian әfsanәsinin obraz vә
motivlәrindәn qaynaqlanan poetik ideallaşdırmada yaşamağa
başlayır.14
Qәdim eposun obrazları üçün real “bioqrafik” prototip axta-
rışının belә sadәlövh “tarixiliyi” xüsusi tәkzib tәlәb etmir. Tayfa-
nın mәnşәcә arxaik müdrik patriarxı, eyni zamanda güclü cadu-
gәr, loğman vә gәlәcәyi görәn ifaçı obrazı karel-fin runalarında
tipik vә ümumi mәna kәsb edir. Aşağıda görәcәyik ki (bax: sәh.
366), bu obrazın tarixi köklәri Kronun öz fin “vikinqlәri”ni aid
etdiyi erkәn feodalizm dövrünә yox, daha qәdim dövrә dayanır.
Kron vә onun mәktәbinin irәli sürdüyü nәzәriyyәnin mühüm
nöqsanı ondan ibarәtdir ki, onlar folklor estetikası prinsiplәrini,
xalq fantaziyasının vә poetik düşüncәnin rolunu nәzәrә almırlar.
Bu, Krona Lemminkyaynen obrazını da tәhrif etmәyә imkan ya-
radırdı. Gәnc Lemminkyaynen Kron üçün kәndli qızlarını yol-
dan çıxaran “kübar Don-Juan tipi”dir.15 Kron, hәtta hesab edir ki,
onun eşq macәralarının yerini dәqiqliklә müәyyәn etmәk
mümkündür. Kronun mühakimәsinә әsasәn, “adanın böyüklüyünün
qızların sayına görә müәyyәn edilә bilәcәyini nәzәrә alsaq (Lem-
minkyaynenin yoldan çıxardığı 100-dәn 1000-dәk qız)”, “hәmin
ada yalnız Finlandiya sahillәrinin yaxınlığında yerlәşәn Oland
ola bilәr”.16
Görünür, Kron bu dәfә dә sadәlövhlüklә vә birbaşa “Kaleva-
la”dakı adi yüz vә ya min epik әdәdini mәişәt reallığı kimi qәbul
edir vә ciddi hesab edir ki, guya bu, tarixi vikinq Lemminkyay-
nenin öz adasında yoldan çıxardığı qızların hәqiqi sayına uyğun-
dur.
323
“Xeyirxah qoca Vyaynyamöynen”in özü guya real tarixi şәx-
siyyәt, tayfa başçısı vә ya qәrbi Finlyandiyadan olan konunqdur.
O, uzun müddәt hökmdar olduğu üçün “qoca” epitetini qazan-
mışdır vә sonralar xalq tәxәyyülündә anadangәlmә qoca kimi
qalmışdır. O, laplandiyalılara vә Qotlanda qarşı uğurlu mühari-
bәlәr aparır, hәm müdrik vә әdalәtli olması, hәm dә mahir ifaçı
olması ilә şöhrәt tapır. Kronun sözlәrinә görә, “o, sevgi mәsәlә-
lәrindә çox uğursuz idi” (İoukaxaynenin bacısına vә poxyolalı
qıza uğursuz elçiliyi nәzәrdә tutulur). Nәhayәt, o, öz yerini xris-
tian missionerlәrinin dәstәklәdiyi gәnc rәqibә vermәli olur (“Ka-
levala”nın son runası). Kronun fikrincә, ölümündәn sonra o,
xalq tәxәyyülündә, әsasәn sonrakı xristian әfsanәsinin obraz vә
motivlәrindәn qaynaqlanan poetik ideallaşdırmada yaşamağa
başlayır.14
Qәdim eposun obrazları üçün real “bioqrafik” prototip axta-
rışının belә sadәlövh “tarixiliyi” xüsusi tәkzib tәlәb etmir. Tayfa-
nın mәnşәcә arxaik müdrik patriarxı, eyni zamanda güclü cadu-
gәr, loğman vә gәlәcәyi görәn ifaçı obrazı karel-fin runalarında
tipik vә ümumi mәna kәsb edir. Aşağıda görәcәyik ki (bax: sәh.
366), bu obrazın tarixi köklәri Kronun öz fin “vikinqlәri”ni aid
etdiyi erkәn feodalizm dövrünә yox, daha qәdim dövrә dayanır.
Kron vә onun mәktәbinin irәli sürdüyü nәzәriyyәnin mühüm
nöqsanı ondan ibarәtdir ki, onlar folklor estetikası prinsiplәrini,
xalq fantaziyasının vә poetik düşüncәnin rolunu nәzәrә almırlar.
Bu, Krona Lemminkyaynen obrazını da tәhrif etmәyә imkan ya-
radırdı. Gәnc Lemminkyaynen Kron üçün kәndli qızlarını yol-
dan çıxaran “kübar Don-Juan tipi”dir.15 Kron, hәtta hesab edir ki,
onun eşq macәralarının yerini dәqiqliklә müәyyәn etmәk
mümkündür. Kronun mühakimәsinә әsasәn, “adanın böyüklüyünün
qızların sayına görә müәyyәn edilә bilәcәyini nәzәrә alsaq (Lem-
minkyaynenin yoldan çıxardığı 100-dәn 1000-dәk qız)”, “hәmin
ada yalnız Finlandiya sahillәrinin yaxınlığında yerlәşәn Oland
ola bilәr”.16
Görünür, Kron bu dәfә dә sadәlövhlüklә vә birbaşa “Kaleva-
la”dakı adi yüz vә ya min epik әdәdini mәişәt reallığı kimi qәbul
edir vә ciddi hesab edir ki, guya bu, tarixi vikinq Lemminkyay-
nenin öz adasında yoldan çıxardığı qızların hәqiqi sayına uyğun-
dur.
323
