Page 318 - jirmunski
P. 318
tor Jirmunski
VI
“KALEVALA” VӘ FİN FOLKLORŞÜNASLIQ
MӘKTӘBİ
1
Mәlumdur ki, finlәrin milli “Kalevala” eposu rusların yaşa-
dığı Kareliyada Elias Lyonnrotun qeydә aldığı xalq epik nәğmә-
lәri (runlar) әsasında bәrpa edilmişdir. Lyonnrotun elmi vә bәdii
yaradıcılıq irsinin bәrpası ona görә mümkün olmuşdu ki, o, öz
orijinal sәyyar (çöl) qeydlәrini, hәtta öz nәşr işlәrinin qaralama-
larını qoruyub saxlamışdı. Lyonnrot qeydә aldığı materiala öz
xalqının keçmişinin qiymәtli әmanәti kimi yanaşırdı. O, bu ma-
terialda vahid milli eposun xüsusiyyәtlәrini axtarmağa sәy göstә-
rib “qarışıq versiya” üçün әn yaxşı, daha dolğun vә bәdii cәhәt-
dәn daha müfәssәl variantı seçәrәk, xalq yaradıcılığı nümunәlә-
rinin mәtnlәrinә çox ehtiramla vә ehtiyatla yanaşırdı. O, xalq
әnәnәsini gözәl bilmәsi vә incә zövqü sayәsindә xalq eposunun
“redaktoru” vәzifәsini böyük ustalıqla yerinә yetirmişdir (Volf –
Laxman nәzәriyyәsi anlamında). Ona görә dә karel-fin epik run-
ları haqqında mülahizәlәrimizdә Lyonnrotun “Kalevala”sının
mәtninә әsaslana bilәrik.
Sonralar fin folklorşünasının enerjisi vә vәtәnpәrvәr sәylәri
sayәsindә Finlandiyanın Kareliya, keçmiş İnqriya (İnqermanlan-
diya) әrazisindә, yәni Leninqrad yaxınlığında, xüsusilә dә Esto-
niya vә qismәn Finlandiyanın şimalında (Uleaborq rayonu) “Ka-
levala” silsilәsindәn olan yüz mindәn çox runalar qeydә alınmış-
dır. Bu qeydlәrin nәşri karel-fin epik әnәnәsini dәrindәn öyrәn-
mәyә imkan yaradır.1 Müharibәdәn sonrakı illәrdә sovet dövrünün
әn yeni karel qeydlәrinin (orijinalda vә rus dilinә nәsr tәrcümә-
sindә) Petrozavodskda V.Y.Yevseyevin redaksiyası ilә hәyata ke-
çirilәn nәşri (yüz sәksәn sәkkiz nömrә) bu xalq epik runalarının
xarakteri haqqında müәyyәn tәsәvvür yarada bilәr.2
Xarici folklorşünaslığın nağıl süjetlәrinin müqayisәli tәdqiqi
sahәsindә fin mәktәbi indiyәdәk aparıcı mövqeyә malikdir (Anti
318
VI
“KALEVALA” VӘ FİN FOLKLORŞÜNASLIQ
MӘKTӘBİ
1
Mәlumdur ki, finlәrin milli “Kalevala” eposu rusların yaşa-
dığı Kareliyada Elias Lyonnrotun qeydә aldığı xalq epik nәğmә-
lәri (runlar) әsasında bәrpa edilmişdir. Lyonnrotun elmi vә bәdii
yaradıcılıq irsinin bәrpası ona görә mümkün olmuşdu ki, o, öz
orijinal sәyyar (çöl) qeydlәrini, hәtta öz nәşr işlәrinin qaralama-
larını qoruyub saxlamışdı. Lyonnrot qeydә aldığı materiala öz
xalqının keçmişinin qiymәtli әmanәti kimi yanaşırdı. O, bu ma-
terialda vahid milli eposun xüsusiyyәtlәrini axtarmağa sәy göstә-
rib “qarışıq versiya” üçün әn yaxşı, daha dolğun vә bәdii cәhәt-
dәn daha müfәssәl variantı seçәrәk, xalq yaradıcılığı nümunәlә-
rinin mәtnlәrinә çox ehtiramla vә ehtiyatla yanaşırdı. O, xalq
әnәnәsini gözәl bilmәsi vә incә zövqü sayәsindә xalq eposunun
“redaktoru” vәzifәsini böyük ustalıqla yerinә yetirmişdir (Volf –
Laxman nәzәriyyәsi anlamında). Ona görә dә karel-fin epik run-
ları haqqında mülahizәlәrimizdә Lyonnrotun “Kalevala”sının
mәtninә әsaslana bilәrik.
Sonralar fin folklorşünasının enerjisi vә vәtәnpәrvәr sәylәri
sayәsindә Finlandiyanın Kareliya, keçmiş İnqriya (İnqermanlan-
diya) әrazisindә, yәni Leninqrad yaxınlığında, xüsusilә dә Esto-
niya vә qismәn Finlandiyanın şimalında (Uleaborq rayonu) “Ka-
levala” silsilәsindәn olan yüz mindәn çox runalar qeydә alınmış-
dır. Bu qeydlәrin nәşri karel-fin epik әnәnәsini dәrindәn öyrәn-
mәyә imkan yaradır.1 Müharibәdәn sonrakı illәrdә sovet dövrünün
әn yeni karel qeydlәrinin (orijinalda vә rus dilinә nәsr tәrcümә-
sindә) Petrozavodskda V.Y.Yevseyevin redaksiyası ilә hәyata ke-
çirilәn nәşri (yüz sәksәn sәkkiz nömrә) bu xalq epik runalarının
xarakteri haqqında müәyyәn tәsәvvür yarada bilәr.2
Xarici folklorşünaslığın nağıl süjetlәrinin müqayisәli tәdqiqi
sahәsindә fin mәktәbi indiyәdәk aparıcı mövqeyә malikdir (Anti
318
