Page 314 - jirmunski
P. 314
tor Jirmunski
sunda da saxlanır vә 1899-cu ildә akademik V.V.Bartold tәrәfin-
dәn tәsvir olunmuşdur. Akademik bunun müsәlman tәqvimi ilә
X әsrә (b.e. 1494–1595-ci illәri) aid olduğunu vә mötәbәr tarixi
mәnbә olmadığını qeyd etmişdir.90 Hәqiqәtәn, molla Seyfәddinin
әsәri yarıtarixi, yarıәfsanәvi xarakter daşıyır. Çox güman ki, şi-
fahi xalq epik әnәnәsinә aid olduğu üçün V.V.Bartoldun diqqәt
yetirmәdiyi Manas haqqında xatırlatmaları ilә әsәr bizim üçün
son dәrәcә böyük maraq kәsb edir.91
“Tarix toplusu”nda Manas XIV әsr mühitinә aid edilir vә Qı-
zıl Orda xanı Toxtamışla, elәcә dә әsәrin tarixi fәsillәrindә adı
çәkilәn Moğol dövlәtinin digәr xanları ilә (Qәmәruddin, İnka-
Tora vә b.) mübarizә aparan, Toxtamışa qalib gәlәn Teymurla
(Teymurlәnglә) vә başqa tarixi şәxsiyyәtlәrlә әlaqәlәndirilir. Ma-
nas vә onun soydaşları qıpçaq adlandırılır; o, Yaqub bәyin oğlu
(eposda Cakıpın) vә Karkarın nәvәsidir, Toxtamışın sәrdarı, onun
rәqib xanlarla müharibәsinin iştirakçısıdır; iqamәtgahı Talas әya-
lәtindәki Qaraqışlaqdır (eposda Manasın qәrargahı Talasda yer-
lәşir, xalq әfsanәsinә görә, Manasın mәqbәrәsi dә buradadır).92
Eposda olduğu kimi, Manasın әsas düşmәni kalmık xanı Coloy-
dur, onun da iqamәtgahı Kırk-Kul (“Qırx göl”) әrazisindә yerlә-
şir. Göl adı digәr coğrafi adlardan daha çox xatırlanır (yәqin ki,
İssık-Kul). Qırğız rәvayәtindә eposla bağlı olan Karkara vә At-
Başı adları da buraya daxildir.
Әsәrdә Manasla Coloy arasındakı mübarizәyә hәsr olunmuş
bir neçә epizod da yer almışdır.
Bu epizodların birindә Manasın ilk bahadırlıq şücaәtindәn
söhbәt açılır. Coloy Manas olmadığı vaxt Qaraqışlağa hücum
edir vә Manasın atası Yaqub bәyi әsir aparır. Bu vaxt Manasın 12
yaşı var idi. Baş verәnlәri әmisindәn, Yaqubun qardaşı Karnas-
dan (bu fiqur eposa mәlum deyil) öyrәnәn Manas qırx karkarin
igidini (eposda: “kırk çoro” – Manasın 40 silahdaşı) әtrafına top-
layıb düşmәnin izinә düşür, onları qaçmağa mәcbur edir, atasını
әsirlikdәn qurtarır. Bundan xәbәr tutan Coloy xan Manasa qarşı
әmisi Condoloyun (vә ya Çondoloyun – bu fiqur da eposa mә-
lum deyil) başçılığı altında qırxminlik ordu yollayır. Tәkbәtәk
314
sunda da saxlanır vә 1899-cu ildә akademik V.V.Bartold tәrәfin-
dәn tәsvir olunmuşdur. Akademik bunun müsәlman tәqvimi ilә
X әsrә (b.e. 1494–1595-ci illәri) aid olduğunu vә mötәbәr tarixi
mәnbә olmadığını qeyd etmişdir.90 Hәqiqәtәn, molla Seyfәddinin
әsәri yarıtarixi, yarıәfsanәvi xarakter daşıyır. Çox güman ki, şi-
fahi xalq epik әnәnәsinә aid olduğu üçün V.V.Bartoldun diqqәt
yetirmәdiyi Manas haqqında xatırlatmaları ilә әsәr bizim üçün
son dәrәcә böyük maraq kәsb edir.91
“Tarix toplusu”nda Manas XIV әsr mühitinә aid edilir vә Qı-
zıl Orda xanı Toxtamışla, elәcә dә әsәrin tarixi fәsillәrindә adı
çәkilәn Moğol dövlәtinin digәr xanları ilә (Qәmәruddin, İnka-
Tora vә b.) mübarizә aparan, Toxtamışa qalib gәlәn Teymurla
(Teymurlәnglә) vә başqa tarixi şәxsiyyәtlәrlә әlaqәlәndirilir. Ma-
nas vә onun soydaşları qıpçaq adlandırılır; o, Yaqub bәyin oğlu
(eposda Cakıpın) vә Karkarın nәvәsidir, Toxtamışın sәrdarı, onun
rәqib xanlarla müharibәsinin iştirakçısıdır; iqamәtgahı Talas әya-
lәtindәki Qaraqışlaqdır (eposda Manasın qәrargahı Talasda yer-
lәşir, xalq әfsanәsinә görә, Manasın mәqbәrәsi dә buradadır).92
Eposda olduğu kimi, Manasın әsas düşmәni kalmık xanı Coloy-
dur, onun da iqamәtgahı Kırk-Kul (“Qırx göl”) әrazisindә yerlә-
şir. Göl adı digәr coğrafi adlardan daha çox xatırlanır (yәqin ki,
İssık-Kul). Qırğız rәvayәtindә eposla bağlı olan Karkara vә At-
Başı adları da buraya daxildir.
Әsәrdә Manasla Coloy arasındakı mübarizәyә hәsr olunmuş
bir neçә epizod da yer almışdır.
Bu epizodların birindә Manasın ilk bahadırlıq şücaәtindәn
söhbәt açılır. Coloy Manas olmadığı vaxt Qaraqışlağa hücum
edir vә Manasın atası Yaqub bәyi әsir aparır. Bu vaxt Manasın 12
yaşı var idi. Baş verәnlәri әmisindәn, Yaqubun qardaşı Karnas-
dan (bu fiqur eposa mәlum deyil) öyrәnәn Manas qırx karkarin
igidini (eposda: “kırk çoro” – Manasın 40 silahdaşı) әtrafına top-
layıb düşmәnin izinә düşür, onları qaçmağa mәcbur edir, atasını
әsirlikdәn qurtarır. Bundan xәbәr tutan Coloy xan Manasa qarşı
әmisi Condoloyun (vә ya Çondoloyun – bu fiqur da eposa mә-
lum deyil) başçılığı altında qırxminlik ordu yollayır. Tәkbәtәk
314
