Page 278 - jirmunski
P. 278
tor Jirmunski
döyüşdә Atemirin qızı öz adaxlısını xәncәrlә yaralayır. Bu müba-
rizә pәhlәvan qızın qәhrәmanla tәkbәtәk döyüşündә vә ya kәbin
yarışında mәruz qaldığı mәğlubiyyәtdәn sonra onun mәşuqәsinә
vә ya arvadına çevrilmәsinin yüngüllәşdirilmiş variantıdır. Adә-
tәn belә mübarizәdәn sonra qadın bahadır gücünü itirirdi (bax:
bu barәdә sәh. 118). Bahadır qızın әvvәlcә Kanıkeyә aid edilәn
obrazı Karalayevin Manasın elçi göndәrmәmişdәn әvvәl Çuba-
kın Buxaraya yürüş etdiyi versiyasında özünü daha aydın göstә-
rir: Kanıkeylә tәkbәtәk döyüşdә mәğlub olan Çubak gözәl döyüşçü
qız tәrәfindәn tәqib olunduğu üçün qaçmaq mәcburiyyәtindә qa-
lır. Amma Orozbakovun “Manas”ında da әri evdә olmayan Ka-
nıkey Talası Manasa qarşı qiyam qaldırmış kiçik qardaşları Abek
vә Kebeşdәn uğurla qoruyur.
Manasın ölümü onun epik bioqrafiyasını vә bunula da bütün
eposu tamamlayır. Manas öz dәstәsi ilә birgә Beycinә etdiyi so-
nuncu yenilmәz yürüşü zamanı hәlak olur. Karalayevin versiya-
sına görә, bu hadisә belә baş verir: Manasın qatı düşmәni çin
pәhlәvanı Konurbay sәhәr namazı qılan Manasa çatıb ucu zәhәr-
lәnmiş silah ilә onu ölümcül yaralayır. Manasın dәstәsi yaralı
başçısı ilә Beycindәn geri çәkilәrkәn qırılır. Öz cәngavәrlәrinin
ölümünü gözlәri ilә görәn vә onlar üçün göz yaşı tökәn Manas
isә Talasda yerlәşәn qәrargahına gәlib çıxa bilir vә burada Kanı-
keyin qolları üstündә canını tapşırır.
Orozbakovun versiyasında, Karalayevin versiyasında olduğu
kimi, Beycinin alınması ilә nәticәlәnәn Böyük yürüşdәn sonra
yeni bir epizod – Manasın Mәkkәyә ziyarәti başlayır. Bu ziyarәt
zamanı Manas kalmıklar vә çinlilәrin üsyan qaldıraraq Talas
üzәrinә hücum etdiklәrini eşidir. O, vәtәnә qayıtmağa tәlәsir, öz
düşmәnlәrini bir daha mәğlub edir, ancaq Beycinә bu “kiçik”
son yürüşdә öz silahdaşları ilә bәrabәr hәlak olur. Lakin xalq tә-
fәkkürü öz qәhrәmanının belә faciәli vә әdalәtsiz ölümü ilә barı-
şa bilmәyib nikbinlik göstәrir. “Manas”ın ardınca genealoji
dövrlәşdirmә prinsipi ilә “Semetey” gәlir. Burada hәlak olmuş
qәhrәmanın oğlu üsyan qaldırmış qohumlarını vә әyanlarını mәğ-
lub edib Talasda öz varislik hüququnu bәrpa edir vә atasının
mәkrli qatili Kanurbaydan onun intiqamını alır.
278
döyüşdә Atemirin qızı öz adaxlısını xәncәrlә yaralayır. Bu müba-
rizә pәhlәvan qızın qәhrәmanla tәkbәtәk döyüşündә vә ya kәbin
yarışında mәruz qaldığı mәğlubiyyәtdәn sonra onun mәşuqәsinә
vә ya arvadına çevrilmәsinin yüngüllәşdirilmiş variantıdır. Adә-
tәn belә mübarizәdәn sonra qadın bahadır gücünü itirirdi (bax:
bu barәdә sәh. 118). Bahadır qızın әvvәlcә Kanıkeyә aid edilәn
obrazı Karalayevin Manasın elçi göndәrmәmişdәn әvvәl Çuba-
kın Buxaraya yürüş etdiyi versiyasında özünü daha aydın göstә-
rir: Kanıkeylә tәkbәtәk döyüşdә mәğlub olan Çubak gözәl döyüşçü
qız tәrәfindәn tәqib olunduğu üçün qaçmaq mәcburiyyәtindә qa-
lır. Amma Orozbakovun “Manas”ında da әri evdә olmayan Ka-
nıkey Talası Manasa qarşı qiyam qaldırmış kiçik qardaşları Abek
vә Kebeşdәn uğurla qoruyur.
Manasın ölümü onun epik bioqrafiyasını vә bunula da bütün
eposu tamamlayır. Manas öz dәstәsi ilә birgә Beycinә etdiyi so-
nuncu yenilmәz yürüşü zamanı hәlak olur. Karalayevin versiya-
sına görә, bu hadisә belә baş verir: Manasın qatı düşmәni çin
pәhlәvanı Konurbay sәhәr namazı qılan Manasa çatıb ucu zәhәr-
lәnmiş silah ilә onu ölümcül yaralayır. Manasın dәstәsi yaralı
başçısı ilә Beycindәn geri çәkilәrkәn qırılır. Öz cәngavәrlәrinin
ölümünü gözlәri ilә görәn vә onlar üçün göz yaşı tökәn Manas
isә Talasda yerlәşәn qәrargahına gәlib çıxa bilir vә burada Kanı-
keyin qolları üstündә canını tapşırır.
Orozbakovun versiyasında, Karalayevin versiyasında olduğu
kimi, Beycinin alınması ilә nәticәlәnәn Böyük yürüşdәn sonra
yeni bir epizod – Manasın Mәkkәyә ziyarәti başlayır. Bu ziyarәt
zamanı Manas kalmıklar vә çinlilәrin üsyan qaldıraraq Talas
üzәrinә hücum etdiklәrini eşidir. O, vәtәnә qayıtmağa tәlәsir, öz
düşmәnlәrini bir daha mәğlub edir, ancaq Beycinә bu “kiçik”
son yürüşdә öz silahdaşları ilә bәrabәr hәlak olur. Lakin xalq tә-
fәkkürü öz qәhrәmanının belә faciәli vә әdalәtsiz ölümü ilә barı-
şa bilmәyib nikbinlik göstәrir. “Manas”ın ardınca genealoji
dövrlәşdirmә prinsipi ilә “Semetey” gәlir. Burada hәlak olmuş
qәhrәmanın oğlu üsyan qaldırmış qohumlarını vә әyanlarını mәğ-
lub edib Talasda öz varislik hüququnu bәrpa edir vә atasının
mәkrli qatili Kanurbaydan onun intiqamını alır.
278
