Page 25 - jirmunski
P. 25
Xalq qəhrəmanlıq eposu
Balmunq, Bernli Ditrixinki Miminq, fransız eposunda Rolandın
qılıncı Dürendal, Böyük Karlın qılıncı Monjua vә digәrlәri belә
mәşhur bahadır qılınclarıdır. Artur silsilәsindәn olan rıtsar ro-
manlarında kral Arturun qılıncı Eskalibur da onların sırasına aid-
dir. Pio Rayna bunu frankların vasitәsilә fransız epik әnәnәsinә
keçmiş german әnәnәsi hesab edir ki, bu da orta әsrlәr fransız
eposunun german mәnşәli olduğuna bir sübutdur.49 Amma eyni
әnәnә ilә biz şәrq xalqlarının epik dastanlarında da rastlaşırıq:
müsәlman dini eposunda müqәddәs xәlifә Әlinin qılıncı Zülfüqar
(“Bu qılıncın uzunluğu qınında yeddi arşın, qınından çıxarıldıq-
da yetmiş arşın olurdu”)50; qırğız epopeyasında Manasın qılıncı
Aç-albarsdan (hәrfi mәnada: iti polad) vә s. söhbәt gedir Mәşhur
qılınclar qiymәtli ata mirası kimi nәsildәn-nәsilә ötürülürdü (anq-
losakson eposunda “laf” – “miras” sözü qılıncın poetik sinonimi
kimi işlәnir).
Bu qılıncların sehrli xüsusiyyәtlәrә malik olduğu tez-tez vur-
ğulanırdı. İgidlik göstәrmәk üçün vacib olan qılıncın әldә edil-
mәsi çox böyük çәtinliklәr bahasına başa gәlirdi vә atın әldә
edilmәsi kimi, qılıncın әldә edilmәsinin özü elә qәhrәmanın ilk
şücaәti sayıla bilәrdi (Ziqfrid haqqında dastanda belәdir).
Çox vaxt bahadırın qılıncı mahir (sehrli) dәmirçi tәrәfindәn
düzәldilir. Belә sehrli dәmirçi dәmir emalı ilә tanış olan bütün
xalqların epik yaradıcılığında var: bu obrazın hәyata vәsiqә qa-
zanması dәmirçilik sәnәtinin hәlә geniş yayılmadığı dövrlәrin
mәişәt şәraiti ilә izah edilir. Bu sәnәt mәhz geniş yayılmaması
sәbәbindәn xüsusilә yüksәk qiymәtlәndirilir vә mövhumi tә-
sәvvürlәrlә әhatә olunurdu.
German eposunda belә sehrli dәmirçilәr yerin tәkindә vә ya
dağ mağaralarında yaşayan tәbii ruhlar – alblar, yaxud sveqlәr
(karliklәr), çox vaxt böyük xәzinә sahibi kimi tәsvir edilir. “Ed-
da”da saxlanan epik dastan qәhrәmanı sehrli dәmirçi Veland,
elәcә dә gәnc Ziqfridin tәrbiyәçisi Reqin (vә ya Mimir) alblardır.
German eposundakı әksәr qılıncların Veland tәrәfindәn düzәldil-
diyi söylәnilir; onun adı mahir dәmirçi kimi qәdim fransız epo-
suna da keçmişdir (dәmirçi Qalant). Antik mifdә dәmirçi Qefest
25
Balmunq, Bernli Ditrixinki Miminq, fransız eposunda Rolandın
qılıncı Dürendal, Böyük Karlın qılıncı Monjua vә digәrlәri belә
mәşhur bahadır qılınclarıdır. Artur silsilәsindәn olan rıtsar ro-
manlarında kral Arturun qılıncı Eskalibur da onların sırasına aid-
dir. Pio Rayna bunu frankların vasitәsilә fransız epik әnәnәsinә
keçmiş german әnәnәsi hesab edir ki, bu da orta әsrlәr fransız
eposunun german mәnşәli olduğuna bir sübutdur.49 Amma eyni
әnәnә ilә biz şәrq xalqlarının epik dastanlarında da rastlaşırıq:
müsәlman dini eposunda müqәddәs xәlifә Әlinin qılıncı Zülfüqar
(“Bu qılıncın uzunluğu qınında yeddi arşın, qınından çıxarıldıq-
da yetmiş arşın olurdu”)50; qırğız epopeyasında Manasın qılıncı
Aç-albarsdan (hәrfi mәnada: iti polad) vә s. söhbәt gedir Mәşhur
qılınclar qiymәtli ata mirası kimi nәsildәn-nәsilә ötürülürdü (anq-
losakson eposunda “laf” – “miras” sözü qılıncın poetik sinonimi
kimi işlәnir).
Bu qılıncların sehrli xüsusiyyәtlәrә malik olduğu tez-tez vur-
ğulanırdı. İgidlik göstәrmәk üçün vacib olan qılıncın әldә edil-
mәsi çox böyük çәtinliklәr bahasına başa gәlirdi vә atın әldә
edilmәsi kimi, qılıncın әldә edilmәsinin özü elә qәhrәmanın ilk
şücaәti sayıla bilәrdi (Ziqfrid haqqında dastanda belәdir).
Çox vaxt bahadırın qılıncı mahir (sehrli) dәmirçi tәrәfindәn
düzәldilir. Belә sehrli dәmirçi dәmir emalı ilә tanış olan bütün
xalqların epik yaradıcılığında var: bu obrazın hәyata vәsiqә qa-
zanması dәmirçilik sәnәtinin hәlә geniş yayılmadığı dövrlәrin
mәişәt şәraiti ilә izah edilir. Bu sәnәt mәhz geniş yayılmaması
sәbәbindәn xüsusilә yüksәk qiymәtlәndirilir vә mövhumi tә-
sәvvürlәrlә әhatә olunurdu.
German eposunda belә sehrli dәmirçilәr yerin tәkindә vә ya
dağ mağaralarında yaşayan tәbii ruhlar – alblar, yaxud sveqlәr
(karliklәr), çox vaxt böyük xәzinә sahibi kimi tәsvir edilir. “Ed-
da”da saxlanan epik dastan qәhrәmanı sehrli dәmirçi Veland,
elәcә dә gәnc Ziqfridin tәrbiyәçisi Reqin (vә ya Mimir) alblardır.
German eposundakı әksәr qılıncların Veland tәrәfindәn düzәldil-
diyi söylәnilir; onun adı mahir dәmirçi kimi qәdim fransız epo-
suna da keçmişdir (dәmirçi Qalant). Antik mifdә dәmirçi Qefest
25
