Page 212 - jirmunski
P. 212
tor Jirmunski
ladan hökmdardır, Çәmbil ölkәsinin vә şәhәrinin hakimidir. O,
müdrik vә qüdrәtli hökmdardır, eyni zamanda epik bahadırdır,
öz xalqını yadelli işğalçıların başçıları Әrәb Reyhandan, Әrәb
Bektaşdan, digәr xan vә bәylәrdәn müdafiә edәn qәhrәmandır.
Bununla bәrabәr, dastanın demokratik xarakterinә uyğun ola-
raq, Qoroğlu obrazı öz xalqının, әsarәt altına salınanların vә
mәzlumların qayğısına qalan patriarxal hakimiyyәti tәcәssüm
etdirir. Әfsanәvi “Qoroğlu dövrü” vә onun dövlәti Çәmbil özünә-
mәxsus xalq utopiyası sәciyyәsi daşıyır – müdrik hökmdarın ha-
kimiyyәti altında xalqın әsrlәr boyu arzuladığı sosial әdalәt bәr-
qәrar olur. Qoroğlu Çәmbildә әmin-amanlığın qeydinә qalır.
Söylәyicinin sözlәriylә desәk, dağ-tәpәdәn yol salır, mәhsul ver-
mәyәn sәhranı suvarır, çöllәrdәn arx çәkdirir vә su anbarları tik-
dirir. Acları doyurur, yetimlәri geydirir. Çәmbil “xalqların arzu-
su”nun reallaşdığı mәkana çevrilir. Xeyirxahlıqda vә әliaçıqlıq-
da Qoroğlu tayı-bәrabәri olmayan hökmdardır.
Qoroğlunun epik idealizasiyasında qәhrәmanlıq motivlәri ro-
man vә nağıl motivlәri ilә birlәşir. Qoroğlunun arvadları artıq qa-
çırılmış gözәllәr, xan vә bәy qızları yox (Azәrbaycan versiyasın-
da olduğu kimi), uzaq sirli-sehrli ölkәlәrdә yaşayan әfsanәvi pә-
rilәrdir. Qızın arxasınca yola çıxan qәhrәman oralarda әjdahalar,
nәhәnglәrlә vuruşur, şiri yalın әllә öldürür. Qәhrәmanın özünün
obrazı bu dastanlarda nağıl cizgilәri alır. O, sehrli gücә malikdir,
istәdiyi vaxt quşa vә ya heyvana dönә bilir. Divlәr Qoroğlunun
adı gәlәndә tir-tir әsir, insanlar onun sәrt baxışlarının qarşısında
donub-qalır vә nәrәsini eşidincә tirtap yerә sәrilirlәr.
Qoroğlunun oğulluqları Әvәz vә Hәsәnә da bir sıra dastanlar
hәsr olunub. Onlardan birincisi Әvәz xan adı altında macәra tipli
roman vә nağılların qәhrәmanına çevrilir. Bu dastanlar әsasәn
uzaq sehrli ölkәlәrdә yaşayan vә qorxunc divlәr, nәhәnglәr, әcaib
sehrbazlar tәrәfindәn mühafizә olunan gözәl nişanlının, hansısa
şahzadә vә ya pәrinin arxasınca yollanan qәhrәmanın sәrgüzәşt-
lәrindәn bәhs edir. Әvәz silsilәsindәn olan dastanlarda gәnc qәh-
rәman bәzәn öz atalığı Qoroğlunu belә kölgәdә qoyur. Qәhrә-
manların ikinci nәslinin ardınca genealoji silsilәlәşdirmә ardıcıl-
212
ladan hökmdardır, Çәmbil ölkәsinin vә şәhәrinin hakimidir. O,
müdrik vә qüdrәtli hökmdardır, eyni zamanda epik bahadırdır,
öz xalqını yadelli işğalçıların başçıları Әrәb Reyhandan, Әrәb
Bektaşdan, digәr xan vә bәylәrdәn müdafiә edәn qәhrәmandır.
Bununla bәrabәr, dastanın demokratik xarakterinә uyğun ola-
raq, Qoroğlu obrazı öz xalqının, әsarәt altına salınanların vә
mәzlumların qayğısına qalan patriarxal hakimiyyәti tәcәssüm
etdirir. Әfsanәvi “Qoroğlu dövrü” vә onun dövlәti Çәmbil özünә-
mәxsus xalq utopiyası sәciyyәsi daşıyır – müdrik hökmdarın ha-
kimiyyәti altında xalqın әsrlәr boyu arzuladığı sosial әdalәt bәr-
qәrar olur. Qoroğlu Çәmbildә әmin-amanlığın qeydinә qalır.
Söylәyicinin sözlәriylә desәk, dağ-tәpәdәn yol salır, mәhsul ver-
mәyәn sәhranı suvarır, çöllәrdәn arx çәkdirir vә su anbarları tik-
dirir. Acları doyurur, yetimlәri geydirir. Çәmbil “xalqların arzu-
su”nun reallaşdığı mәkana çevrilir. Xeyirxahlıqda vә әliaçıqlıq-
da Qoroğlu tayı-bәrabәri olmayan hökmdardır.
Qoroğlunun epik idealizasiyasında qәhrәmanlıq motivlәri ro-
man vә nağıl motivlәri ilә birlәşir. Qoroğlunun arvadları artıq qa-
çırılmış gözәllәr, xan vә bәy qızları yox (Azәrbaycan versiyasın-
da olduğu kimi), uzaq sirli-sehrli ölkәlәrdә yaşayan әfsanәvi pә-
rilәrdir. Qızın arxasınca yola çıxan qәhrәman oralarda әjdahalar,
nәhәnglәrlә vuruşur, şiri yalın әllә öldürür. Qәhrәmanın özünün
obrazı bu dastanlarda nağıl cizgilәri alır. O, sehrli gücә malikdir,
istәdiyi vaxt quşa vә ya heyvana dönә bilir. Divlәr Qoroğlunun
adı gәlәndә tir-tir әsir, insanlar onun sәrt baxışlarının qarşısında
donub-qalır vә nәrәsini eşidincә tirtap yerә sәrilirlәr.
Qoroğlunun oğulluqları Әvәz vә Hәsәnә da bir sıra dastanlar
hәsr olunub. Onlardan birincisi Әvәz xan adı altında macәra tipli
roman vә nağılların qәhrәmanına çevrilir. Bu dastanlar әsasәn
uzaq sehrli ölkәlәrdә yaşayan vә qorxunc divlәr, nәhәnglәr, әcaib
sehrbazlar tәrәfindәn mühafizә olunan gözәl nişanlının, hansısa
şahzadә vә ya pәrinin arxasınca yollanan qәhrәmanın sәrgüzәşt-
lәrindәn bәhs edir. Әvәz silsilәsindәn olan dastanlarda gәnc qәh-
rәman bәzәn öz atalığı Qoroğlunu belә kölgәdә qoyur. Qәhrә-
manların ikinci nәslinin ardınca genealoji silsilәlәşdirmә ardıcıl-
212
