Page 201 - jirmunski
P. 201
Xalq qəhrəmanlıq eposu
luğa götürdüyü Avazdır.28 Bu yaxınlarda tacik folklorşünası Rә-
cib Amonov “Alpamış”ın yeni tacik versiyasını da yazıya almış-
dır. Bu dastanı buraya, görünür, nisbәtәn yaxın vaxtlarda, Sәmәr-
qәnd vә Buxara vilayәtlәrinin ikidilli söylәyicilәri gәtirmişdir.
Qoroğlu haqqında silsilә dastanların müstәqil tacik versiyaları-
nın yaradıcıları da onlar olmuşlar.29
Tәәssüf ki, çoxsaylı yeni yazıya alınmış mәtnlәrin nәşri, de-
mәk olar ki, hәr yerdә toplama işlәrindәn geri qalır vә indiyәdәk
daha çox geniş oxucu kütlәsi üçün nәzәrdә tutulmuş, bir sıra hal-
larda buna uyğun olaraq qısaldılmış vә uyğunlaşdırılmış variant-
larda populyar nәşrlәrdә çap olunmaqla mәhdudlaşır. Şübhәsiz,
belә nәşrlәrin meydana gәlmәsi yerli oxucuların canlı xalq yara-
dıcılığı abidәlәrinә kütlәvi marağından irәli gәlir. Lakin tәdqiqat
mәqsәdlәri üçün, şübhәsiz, Orta Asiya xalq eposunun klassik
abidәlәrinin әn yaxşı mәtnlәrinin dәqiq, qısaldılmamış variantlar
toplusunun vә tekstoloji şәrhlәrlә dolğun akademik nәşrlәrinin
olması vacibdir.30
Son illәr bu sahәdә görülmüş işlәr folklor materialının top-
lanmasına son dәrәcә ciddi yanaşma tәlәb edir. Yaşlı söylәyicilәr
vәfat edir, bir çox hallarda onların tәlәbәlәri olmur vә onlar xalq
yaradıcılığının incilәrini özlәriylә aparırlar. Ona görә dә folk-
lorşünas-toplayıcıların qarşısında duran әn vacib mәsәlә hәlә bi-
zә mәlum olmayan söylәyicilәri tez bir zamanda axtarıb tapmaq-
dan, başqa cür desәk, xalqın yeni gözәl istedadlarını aşkara çı-
xarmaqdan ibarәtdir. Respublika sәviyyәsindә xalq söylәyicilәri-
nin adlarının tam kataloqu tәrtib edilmәli, buraya onların hәr biri
haqqında qısa bioqrafik mәlumatlar әlavә edilmәlidir (Yesma-
qambet İsmayılovun qazax akınları haqqında yazdığı kitabda ol-
duğu kimi).31 Bu baxımdan söylәyicilәrin hansı müәllimdәn (vә
ya hansı “mәktәb”dәn) dәrs almasına, eyni zamanda onlardan
hәr birinin epik repertuarının tәrkibinә (onların ifa etdiyi xalq
eposu әsәrlәrinin siyahısı) xüsusi diqqәt yetirmәk lazımdır. Top-
lama işinin genişlәndirilmәsi xalq arasında yaranmış vә ya
mövcud epik dastanların tam kataloqunun hazırlanmasına imkan
yarada bilәr. Hәr bir süjet mümkün olan müxtәlif variantlarda,
201
luğa götürdüyü Avazdır.28 Bu yaxınlarda tacik folklorşünası Rә-
cib Amonov “Alpamış”ın yeni tacik versiyasını da yazıya almış-
dır. Bu dastanı buraya, görünür, nisbәtәn yaxın vaxtlarda, Sәmәr-
qәnd vә Buxara vilayәtlәrinin ikidilli söylәyicilәri gәtirmişdir.
Qoroğlu haqqında silsilә dastanların müstәqil tacik versiyaları-
nın yaradıcıları da onlar olmuşlar.29
Tәәssüf ki, çoxsaylı yeni yazıya alınmış mәtnlәrin nәşri, de-
mәk olar ki, hәr yerdә toplama işlәrindәn geri qalır vә indiyәdәk
daha çox geniş oxucu kütlәsi üçün nәzәrdә tutulmuş, bir sıra hal-
larda buna uyğun olaraq qısaldılmış vә uyğunlaşdırılmış variant-
larda populyar nәşrlәrdә çap olunmaqla mәhdudlaşır. Şübhәsiz,
belә nәşrlәrin meydana gәlmәsi yerli oxucuların canlı xalq yara-
dıcılığı abidәlәrinә kütlәvi marağından irәli gәlir. Lakin tәdqiqat
mәqsәdlәri üçün, şübhәsiz, Orta Asiya xalq eposunun klassik
abidәlәrinin әn yaxşı mәtnlәrinin dәqiq, qısaldılmamış variantlar
toplusunun vә tekstoloji şәrhlәrlә dolğun akademik nәşrlәrinin
olması vacibdir.30
Son illәr bu sahәdә görülmüş işlәr folklor materialının top-
lanmasına son dәrәcә ciddi yanaşma tәlәb edir. Yaşlı söylәyicilәr
vәfat edir, bir çox hallarda onların tәlәbәlәri olmur vә onlar xalq
yaradıcılığının incilәrini özlәriylә aparırlar. Ona görә dә folk-
lorşünas-toplayıcıların qarşısında duran әn vacib mәsәlә hәlә bi-
zә mәlum olmayan söylәyicilәri tez bir zamanda axtarıb tapmaq-
dan, başqa cür desәk, xalqın yeni gözәl istedadlarını aşkara çı-
xarmaqdan ibarәtdir. Respublika sәviyyәsindә xalq söylәyicilәri-
nin adlarının tam kataloqu tәrtib edilmәli, buraya onların hәr biri
haqqında qısa bioqrafik mәlumatlar әlavә edilmәlidir (Yesma-
qambet İsmayılovun qazax akınları haqqında yazdığı kitabda ol-
duğu kimi).31 Bu baxımdan söylәyicilәrin hansı müәllimdәn (vә
ya hansı “mәktәb”dәn) dәrs almasına, eyni zamanda onlardan
hәr birinin epik repertuarının tәrkibinә (onların ifa etdiyi xalq
eposu әsәrlәrinin siyahısı) xüsusi diqqәt yetirmәk lazımdır. Top-
lama işinin genişlәndirilmәsi xalq arasında yaranmış vә ya
mövcud epik dastanların tam kataloqunun hazırlanmasına imkan
yarada bilәr. Hәr bir süjet mümkün olan müxtәlif variantlarda,
201
