Page 180 - jirmunski
P. 180
tor Jirmunski
Bu süjetin rus versiyası (“Knyaz Mixaylo”) mәzmunca çox
fәrqlidir (knyazın yoxluğundan istifadә edәn ana gәnc knyagin-
yanı vә onun bәtnindәki uşağı hamamda mәhv edir).307 Gәlinin
öldürülmәsi versiyası Moraviya vә Slovakiyada da tanışdır.308 İki
tip arasında әlaqәlәr yaradan keçid xarakterli Ukrayna formaları-
nı İ.Jdanov müәyyәn etmişdir: qayınananın әzab verdiyi vә ya
zәhәrlәdiyi gәlin әr evdә olmadığı zaman ölür.309 “Knyaz Mixay-
lo” nәğmәsi bir çox variantlarında qәdim bılina nәzm forması ilә
yox, daha sonrakı üçvurğulu nәzm forması ilә yazılmışdır (bax:
Qilferdinq, III, № 299 vә b.).310 Fәrdi yaradıcılığın öyrәnilmәsi
üçün müasir dastançı Marfa Kryukovanın orijinal variantı böyük
maraq doğurur.311
4. Döyüşçü qız haqqında nәğmә (Vuk, III, № 40; Boqişiç, №
96 vә b.). Qoca atanın oğlu yoxdur. Müharibәyә döyüşçü paltarı
geymiş qızı gedir. Döyüşçü-qız bir çox sınaqlardan şәrәflә çıxır.
O, sağ-salamat evә dönür. Yekun formul belәdir: “Qız kimi gәl-
dim, qız kimi gedirәm”.
Slavyan xalqlarında (serb-xorvat, sloven, bolqar, çex, ukray-
na, belorus variantları), hәm dә cәnubi-roman ölkәlәrindә (İtali-
ya, İspaniya, Portuqaliya) bu nәğmә geniş yayılmışdır.312 Stavr
Qodinoviç haqqında dastan onunla yalnız cinsi mәnsubiyyәtin
sınağa çәkilmәsi motivi ilә yaxınlaşır (bax: s.183).
Daha az mübahisәli paralellәr aşağıda qeyd olunan ailә-mәi-
şәt (novella) süjetlәrindә mövcuddur:
5. Kişi paltarı geymiş arvad (әn çox yunak, nadir hallarda ra-
hib) әrini düşmәn (türk) әsirliyindәn azad edir (Vuk, III, 349 “Je-
na xajduk – Vukosava”; Marko obrazına uyğunlaşdırılmış serb
vә bolqar nәğmәlәri haqqında bax: Xalanski, s.537–542). Alman
poeması “Metsli Aleksandr” (“Alexander von Metz”, XV әsrin
sonu) vә alman xalq balladası “Qraf Rimski” (“Der Graf von
Rom”, XVI әsr) ilә Xalanskinin müqayisәsi inandırıcı deyil. Al-
man xalq balladası üçün bu qrupdan olan cәnubi slavyan nәğmә-
lәrindә olmayan motivlәr xarakterikdir: әsir düşmüş qrafı kotan
dartmağa vә yer әkmәyә mәcbur edirlәr; onun arvadı rahib vә ya
zәvvar paltarı geyinәrәk bütpәrәst çarı öz nәğmәsi vә udda ifası
ilә ovsunlayır vә mükafat kimi әsir әrini geri alır. Ballada üçün
180
Bu süjetin rus versiyası (“Knyaz Mixaylo”) mәzmunca çox
fәrqlidir (knyazın yoxluğundan istifadә edәn ana gәnc knyagin-
yanı vә onun bәtnindәki uşağı hamamda mәhv edir).307 Gәlinin
öldürülmәsi versiyası Moraviya vә Slovakiyada da tanışdır.308 İki
tip arasında әlaqәlәr yaradan keçid xarakterli Ukrayna formaları-
nı İ.Jdanov müәyyәn etmişdir: qayınananın әzab verdiyi vә ya
zәhәrlәdiyi gәlin әr evdә olmadığı zaman ölür.309 “Knyaz Mixay-
lo” nәğmәsi bir çox variantlarında qәdim bılina nәzm forması ilә
yox, daha sonrakı üçvurğulu nәzm forması ilә yazılmışdır (bax:
Qilferdinq, III, № 299 vә b.).310 Fәrdi yaradıcılığın öyrәnilmәsi
üçün müasir dastançı Marfa Kryukovanın orijinal variantı böyük
maraq doğurur.311
4. Döyüşçü qız haqqında nәğmә (Vuk, III, № 40; Boqişiç, №
96 vә b.). Qoca atanın oğlu yoxdur. Müharibәyә döyüşçü paltarı
geymiş qızı gedir. Döyüşçü-qız bir çox sınaqlardan şәrәflә çıxır.
O, sağ-salamat evә dönür. Yekun formul belәdir: “Qız kimi gәl-
dim, qız kimi gedirәm”.
Slavyan xalqlarında (serb-xorvat, sloven, bolqar, çex, ukray-
na, belorus variantları), hәm dә cәnubi-roman ölkәlәrindә (İtali-
ya, İspaniya, Portuqaliya) bu nәğmә geniş yayılmışdır.312 Stavr
Qodinoviç haqqında dastan onunla yalnız cinsi mәnsubiyyәtin
sınağa çәkilmәsi motivi ilә yaxınlaşır (bax: s.183).
Daha az mübahisәli paralellәr aşağıda qeyd olunan ailә-mәi-
şәt (novella) süjetlәrindә mövcuddur:
5. Kişi paltarı geymiş arvad (әn çox yunak, nadir hallarda ra-
hib) әrini düşmәn (türk) әsirliyindәn azad edir (Vuk, III, 349 “Je-
na xajduk – Vukosava”; Marko obrazına uyğunlaşdırılmış serb
vә bolqar nәğmәlәri haqqında bax: Xalanski, s.537–542). Alman
poeması “Metsli Aleksandr” (“Alexander von Metz”, XV әsrin
sonu) vә alman xalq balladası “Qraf Rimski” (“Der Graf von
Rom”, XVI әsr) ilә Xalanskinin müqayisәsi inandırıcı deyil. Al-
man xalq balladası üçün bu qrupdan olan cәnubi slavyan nәğmә-
lәrindә olmayan motivlәr xarakterikdir: әsir düşmüş qrafı kotan
dartmağa vә yer әkmәyә mәcbur edirlәr; onun arvadı rahib vә ya
zәvvar paltarı geyinәrәk bütpәrәst çarı öz nәğmәsi vә udda ifası
ilә ovsunlayır vә mükafat kimi әsir әrini geri alır. Ballada üçün
180
