Page 175 - jirmunski
P. 175
Xalq qəhrəmanlıq eposu
Attilanın (Atlinin) Osantriksin qızı Erkeyә (Attilanın arvadının
tarixi adı Herkadır) elçi düşmәsindәn danışır. Milias kimi, Osant-
riks dә öz qızlarını әrә vermәk istәmir vә elçilәri tәhqiramiz ca-
vabla geri qaytarır. Qızlar hiylә vә güc yolu ilә әlә keçirilir. Atti-
lanın elçilәri Behelarendәn qraf Rodinqeyr (müq. et: “Nibelunq-
lar”da Rödiger adı ilә) vә qraf Rodolf olurlar. Rodolf bicliklә qı-
zın razılığını alır vә atasından xәlvәt onu qaçırır. Bu elçilik son-
radan bir tәrәfdәn Attila vә onun müttәfiqi vә vassalı Bernli Tid-
rek, digәr tәrәfdәn isә Osantrik vә onun qardaşı Valdemar Rus-
ski arasında münaqişәlәrin başlamasına sәbәb olur. Müharibәdә
gah bu, gah da digәr tәrәf üstünlük qazanır, vilitinlәrin mәğlu-
biyyәti vә kral Osantriksin ölümü ilә, sonra isә Tidrek Polotskı
(Palteksia) vә Smolenskin (Smalenzkia) işğalı vә Valdemarın
ölümü ilә nәticәlәnir.
Attila vә Tidrekin viltinlәr vә ruslara qarşı çoxsaylı müharibә
epizodları üzәrindә dayanmaq istәmәzdik. Tәdqiqatçılar bunları
sakson hersoq vә knyazlarının Elbanın o tayındakı slavyan tayfa-
larına qarşı tarixi anaxronizmlәrlә dolğun olan qanlı mübarizәsi-
nin qәhrәmanlaşdırılması kimi sәciyyәlәndirirlәr.297 Mühüm mә-
qam isә ondan ibarәtdir ki, bu epik dastanlarda bahadır İlyanın
(İljas) adına rus torpaqlarının kralı Valdemarla (yәni qüdrәtli
knyaz Vladimirlә) qohum münasibәtlәrdә rast gәlinir. İlyanın
“Qreçeski” (“Yunan”) lәqәbi iki cür izah oluna bilәr: ya Müllen-
qof fikirlәşdiyi kimi, bu sözlә orta әsr alman әdәbiyyatında Bi-
zansdan başqa, bütün Şәrq xristian dünyası, o cümlәdәn Kiyev
Rusu ifadә olunurdu; ya da bu, rus tәdqiqatçısı A.İ.Lyaşşenko-
nun mülahizәsinә görә, “girski” – “qreçeski” (yunan) kimi başa
düşülmüş, “gerzki” (“gerdski” – “russki”, “Rus dövlәtindә olan”
sözündәn, “gardariki” Rus dövlәtinin qәdim adından) sifәtinin
xalq etimologiyasıdır.298
Ortnidin, Osantriksin vә Attilanın nikah sәfәrlәri (qәhrәman-
lıq elçiliyinin qәliz işlәnmiş material vә vasitәlәri ilә) alman şpil-
manlarının poemalarında çox populyar olan elçilik haqqında epik
dastanların müxtәlif variantlarını әks etdirir. Bu variantlarda әnә-
nәvi tarixi elementlәr çox azdır vә bunlar daha çox әylәncәli xa-
175
Attilanın (Atlinin) Osantriksin qızı Erkeyә (Attilanın arvadının
tarixi adı Herkadır) elçi düşmәsindәn danışır. Milias kimi, Osant-
riks dә öz qızlarını әrә vermәk istәmir vә elçilәri tәhqiramiz ca-
vabla geri qaytarır. Qızlar hiylә vә güc yolu ilә әlә keçirilir. Atti-
lanın elçilәri Behelarendәn qraf Rodinqeyr (müq. et: “Nibelunq-
lar”da Rödiger adı ilә) vә qraf Rodolf olurlar. Rodolf bicliklә qı-
zın razılığını alır vә atasından xәlvәt onu qaçırır. Bu elçilik son-
radan bir tәrәfdәn Attila vә onun müttәfiqi vә vassalı Bernli Tid-
rek, digәr tәrәfdәn isә Osantrik vә onun qardaşı Valdemar Rus-
ski arasında münaqişәlәrin başlamasına sәbәb olur. Müharibәdә
gah bu, gah da digәr tәrәf üstünlük qazanır, vilitinlәrin mәğlu-
biyyәti vә kral Osantriksin ölümü ilә, sonra isә Tidrek Polotskı
(Palteksia) vә Smolenskin (Smalenzkia) işğalı vә Valdemarın
ölümü ilә nәticәlәnir.
Attila vә Tidrekin viltinlәr vә ruslara qarşı çoxsaylı müharibә
epizodları üzәrindә dayanmaq istәmәzdik. Tәdqiqatçılar bunları
sakson hersoq vә knyazlarının Elbanın o tayındakı slavyan tayfa-
larına qarşı tarixi anaxronizmlәrlә dolğun olan qanlı mübarizәsi-
nin qәhrәmanlaşdırılması kimi sәciyyәlәndirirlәr.297 Mühüm mә-
qam isә ondan ibarәtdir ki, bu epik dastanlarda bahadır İlyanın
(İljas) adına rus torpaqlarının kralı Valdemarla (yәni qüdrәtli
knyaz Vladimirlә) qohum münasibәtlәrdә rast gәlinir. İlyanın
“Qreçeski” (“Yunan”) lәqәbi iki cür izah oluna bilәr: ya Müllen-
qof fikirlәşdiyi kimi, bu sözlә orta әsr alman әdәbiyyatında Bi-
zansdan başqa, bütün Şәrq xristian dünyası, o cümlәdәn Kiyev
Rusu ifadә olunurdu; ya da bu, rus tәdqiqatçısı A.İ.Lyaşşenko-
nun mülahizәsinә görә, “girski” – “qreçeski” (yunan) kimi başa
düşülmüş, “gerzki” (“gerdski” – “russki”, “Rus dövlәtindә olan”
sözündәn, “gardariki” Rus dövlәtinin qәdim adından) sifәtinin
xalq etimologiyasıdır.298
Ortnidin, Osantriksin vә Attilanın nikah sәfәrlәri (qәhrәman-
lıq elçiliyinin qәliz işlәnmiş material vә vasitәlәri ilә) alman şpil-
manlarının poemalarında çox populyar olan elçilik haqqında epik
dastanların müxtәlif variantlarını әks etdirir. Bu variantlarda әnә-
nәvi tarixi elementlәr çox azdır vә bunlar daha çox әylәncәli xa-
175
