Page 168 - jirmunski
P. 168
tor Jirmunski
süjetlәrinin göstәricilәri dә buna dәlalәt edir (әfsuslar olsun ki,
bu fakt indiyәdәk hәr hansı bir qәnaәtbәxş tarixi şәrh vә ya heç
olmasa, coğrafi vә xronoloji müәyyәnlik almamışdır). A.M.Qor-
kinin aşağıdakı fikriylә razılaşmaq olar: “Nağılların yayılması
mәsәlәsini o mütәxәssislәr düzgün hәll edir ki, bizim mәşhur
Aleksandr Veselovski kimi, nağılların tematik qohumluğunu vә
geniş yayılmasını bir xalqın digәrindәn әxz etmәsi ilә izah edir”.283
Genetik mәnada yox, tipoloji mәnada bir çox eposların mövzu-
su, motivlәri vә süjetlәri tarixi inkişafın müәyyәn mәrhәlәsinin
әksi kimi beynәlxalq xarakterlidir. Ancaq mәhz qәhrәmanlıq
eposu sahәsindә digәr xalqın yazılı vә ya şifahi әdәbiyyatından
motivlәrin vә süjetlәrin alınmasına gәlincә, bizә belә gәlir ki,
xalq yaradıcılığının digәr sferalarından fәrqli olaraq, buna çox
nadir hallarda rast gәlinir. Epos qәhrәmanlıq idealizasiyası miq-
yasında xalqın tarixi keçmişidir vә D.S.Lixaçov kimi, biz dә o fi-
kirdәyik ki, bu, poetik formada xalqın öz keçmişini dәrk etmәsi-
ni vә dәyәrlәndirmәsini tәcәssüm etdirir.284 Ona görә dә qәhrә-
manlıq eposu nağıl kimi “miqrasiya” etmir: onun “beynәlxalq”
olması üçün hәr bir konkret halda hәr hansısa xüsusi sosial-tarixi
şәrait lazımdır.
Veselovski öz ümumilәşdirmәlәrindә german, roman, slav-
yan xalqlarının epos tarixinin faktlarına әsaslanırdı.
Germanlarda qәhrәmanlıq eposunun әsasları qәbilә dövrünә,
feodal dövründә siyasi vә mәdәni baxımdan ayrılmış german
xalqlarının birlәşmәsindәnöncәki “xalqların böyük köç” zama-
nına dayanır. Qotlar Ermanarix vә Teodorix-Ditrix, burqundlar
Qunterin ölümü vә onun hökmranlığı, franklar Ziqfrid haqqında
oxuyurdular. Bu tayfalar bir-biri ilә dil vә etnik mәdәniyyәt baxı-
mından bağlı idi, onlar bir-birlәri ilә ünsiyyәtә girir, qaynayıb-
qarışır vә xalqların formalaşması prosesindә öz nәğmәlәrini bir-
birinә ötürürdü. Ona görә dә ideal anqlosaks drujina ifaçısı Vid-
sit (VIII әsrә aid “Sәyyah” adlı epik fraqment) özü haqqında da-
nışanda dinlәyiciyә ona mәlum olan epik nәğmәlәr kataloqundan
da söz aça bilәrdi; guya o, uzun müddәt Mürinqlәrin mәkanında
nәğmәlәr söylәyib, eyni zamanda da hәm qot Ermanarixin, hәm
168
süjetlәrinin göstәricilәri dә buna dәlalәt edir (әfsuslar olsun ki,
bu fakt indiyәdәk hәr hansı bir qәnaәtbәxş tarixi şәrh vә ya heç
olmasa, coğrafi vә xronoloji müәyyәnlik almamışdır). A.M.Qor-
kinin aşağıdakı fikriylә razılaşmaq olar: “Nağılların yayılması
mәsәlәsini o mütәxәssislәr düzgün hәll edir ki, bizim mәşhur
Aleksandr Veselovski kimi, nağılların tematik qohumluğunu vә
geniş yayılmasını bir xalqın digәrindәn әxz etmәsi ilә izah edir”.283
Genetik mәnada yox, tipoloji mәnada bir çox eposların mövzu-
su, motivlәri vә süjetlәri tarixi inkişafın müәyyәn mәrhәlәsinin
әksi kimi beynәlxalq xarakterlidir. Ancaq mәhz qәhrәmanlıq
eposu sahәsindә digәr xalqın yazılı vә ya şifahi әdәbiyyatından
motivlәrin vә süjetlәrin alınmasına gәlincә, bizә belә gәlir ki,
xalq yaradıcılığının digәr sferalarından fәrqli olaraq, buna çox
nadir hallarda rast gәlinir. Epos qәhrәmanlıq idealizasiyası miq-
yasında xalqın tarixi keçmişidir vә D.S.Lixaçov kimi, biz dә o fi-
kirdәyik ki, bu, poetik formada xalqın öz keçmişini dәrk etmәsi-
ni vә dәyәrlәndirmәsini tәcәssüm etdirir.284 Ona görә dә qәhrә-
manlıq eposu nağıl kimi “miqrasiya” etmir: onun “beynәlxalq”
olması üçün hәr bir konkret halda hәr hansısa xüsusi sosial-tarixi
şәrait lazımdır.
Veselovski öz ümumilәşdirmәlәrindә german, roman, slav-
yan xalqlarının epos tarixinin faktlarına әsaslanırdı.
Germanlarda qәhrәmanlıq eposunun әsasları qәbilә dövrünә,
feodal dövründә siyasi vә mәdәni baxımdan ayrılmış german
xalqlarının birlәşmәsindәnöncәki “xalqların böyük köç” zama-
nına dayanır. Qotlar Ermanarix vә Teodorix-Ditrix, burqundlar
Qunterin ölümü vә onun hökmranlığı, franklar Ziqfrid haqqında
oxuyurdular. Bu tayfalar bir-biri ilә dil vә etnik mәdәniyyәt baxı-
mından bağlı idi, onlar bir-birlәri ilә ünsiyyәtә girir, qaynayıb-
qarışır vә xalqların formalaşması prosesindә öz nәğmәlәrini bir-
birinә ötürürdü. Ona görә dә ideal anqlosaks drujina ifaçısı Vid-
sit (VIII әsrә aid “Sәyyah” adlı epik fraqment) özü haqqında da-
nışanda dinlәyiciyә ona mәlum olan epik nәğmәlәr kataloqundan
da söz aça bilәrdi; guya o, uzun müddәt Mürinqlәrin mәkanında
nәğmәlәr söylәyib, eyni zamanda da hәm qot Ermanarixin, hәm
168
