Page 157 - jirmunski
P. 157
Xalq qəhrəmanlıq eposu
әyanı olması faktı ilә eynilәşdirir. O, Markonun tәrcümeyi-halını
fransız romanlarının nümunәsi ilә bәrpa edir: Uroşun seçilmәsi
mәsәlәsindә atası ilә fikir ayrılığına girәn Marko türk sultanının
yanına “gedir” vә onun qulluğunda döyüş şücaәtlәri göstәrir.241
3. Sultanın qulluğunda olarkәn Marko sarasin hakimlәrinә
qulluq edәn fransız paladinlәri kimi, onun qızını zalım әrәbdәn
xilas edir (Vuk, II, № 65). Burada Banaşeviç hәmin “XIV–XV
әsrlәr cәngavәrlik romanlarının ümumi cәhәti”ni müәyyәn edir.242
4. Düşmәnin qızı, gözәl şahzadә, fransız-italyan cәngavәrlik
romanlarındakı (Bova vә Malqariya vә b.) sarasin gözәllәri kimi,
aşiq olduğu Markonu zindandan azad edir (Vuk, II, № 63–64).243
Markonu zindana atdıran sultan tәhlükәli düşmәnin hücumundan
ehtiyat edәrәk Ojye, Oranlı Gilyom vә b. haqqında söylәndiyi ki-
mi, onu azad etmәyә mәcbur olur (Vuk, II, № 66).244 Orta әsrlәr
әdәbiyyatında bu süjetlәrin tipologiyası haqqında yuxarıda deyi-
lib (bax: s.136 vә s.).
Markonun epik bioqrafiyasına daxil olan әksәr digәr aşiqanә
süjetlәr dә cәngavәrlik әdәbiyyatının tәsiri ilә izah olunur. Bana-
şeviçin iddiasına görә, әn müxtәlif alınma süjetlәr Markonun ob-
razına aşağıdakı sәbәbә görә nüfuz edә bilәrdi: onun haqqında
dastan heç bir xüsusi tarixi mәzmuna malik deyil, uzaq torpaq-
larda sultana qulluq etmәk mәqamı isә onu fransız-italyan cәn-
gavәrlik romanının qәhrәmanları ilә yaxınlaşdıra bilәrdi.245 “onun
epik karyerasının macәraçı xarakteri” dә bununla izah olunur.246
Xalanski Kosovo nәğmәlәri haqqında danışarkәn “nәğmәlә-
rin ya hadisә iştirakçıları, ya da zaman baxımından hadisәlәrә
yaxın vә yaxud bunda maraqlı olan insanlar tәrәfindәn yaradıl-
ması”247 müddәasını tәbii qәbul edirdisә, Banaşeviç hesab edirdi
ki, Marko haqqında dastan (Kosovo nәğmәlәri kimi) yalnız XV
әsrin sonunda, özü dә Markonun vәtәnindә yox, Dalmat sahillә-
rindә, gәtirilmә kitab nümunәlәrinin tәsiri altında yaranmışdır.
Problemi bir az sadәlәşdirәrәk Banaşeviçin nöqteyi-nәzәrini diq-
qәtlә şәrh edәn Subotiçin düsturundan istifadә etmәk olar: “Pe-
şәkar yuqoslav söylәyicisi Qәrbi Avropa romanı ilә tanış olduq-
dan sonra ondan ilhamlanaraq öz vәtәnindә baş verәn hadisәlәr
157
әyanı olması faktı ilә eynilәşdirir. O, Markonun tәrcümeyi-halını
fransız romanlarının nümunәsi ilә bәrpa edir: Uroşun seçilmәsi
mәsәlәsindә atası ilә fikir ayrılığına girәn Marko türk sultanının
yanına “gedir” vә onun qulluğunda döyüş şücaәtlәri göstәrir.241
3. Sultanın qulluğunda olarkәn Marko sarasin hakimlәrinә
qulluq edәn fransız paladinlәri kimi, onun qızını zalım әrәbdәn
xilas edir (Vuk, II, № 65). Burada Banaşeviç hәmin “XIV–XV
әsrlәr cәngavәrlik romanlarının ümumi cәhәti”ni müәyyәn edir.242
4. Düşmәnin qızı, gözәl şahzadә, fransız-italyan cәngavәrlik
romanlarındakı (Bova vә Malqariya vә b.) sarasin gözәllәri kimi,
aşiq olduğu Markonu zindandan azad edir (Vuk, II, № 63–64).243
Markonu zindana atdıran sultan tәhlükәli düşmәnin hücumundan
ehtiyat edәrәk Ojye, Oranlı Gilyom vә b. haqqında söylәndiyi ki-
mi, onu azad etmәyә mәcbur olur (Vuk, II, № 66).244 Orta әsrlәr
әdәbiyyatında bu süjetlәrin tipologiyası haqqında yuxarıda deyi-
lib (bax: s.136 vә s.).
Markonun epik bioqrafiyasına daxil olan әksәr digәr aşiqanә
süjetlәr dә cәngavәrlik әdәbiyyatının tәsiri ilә izah olunur. Bana-
şeviçin iddiasına görә, әn müxtәlif alınma süjetlәr Markonun ob-
razına aşağıdakı sәbәbә görә nüfuz edә bilәrdi: onun haqqında
dastan heç bir xüsusi tarixi mәzmuna malik deyil, uzaq torpaq-
larda sultana qulluq etmәk mәqamı isә onu fransız-italyan cәn-
gavәrlik romanının qәhrәmanları ilә yaxınlaşdıra bilәrdi.245 “onun
epik karyerasının macәraçı xarakteri” dә bununla izah olunur.246
Xalanski Kosovo nәğmәlәri haqqında danışarkәn “nәğmәlә-
rin ya hadisә iştirakçıları, ya da zaman baxımından hadisәlәrә
yaxın vә yaxud bunda maraqlı olan insanlar tәrәfindәn yaradıl-
ması”247 müddәasını tәbii qәbul edirdisә, Banaşeviç hesab edirdi
ki, Marko haqqında dastan (Kosovo nәğmәlәri kimi) yalnız XV
әsrin sonunda, özü dә Markonun vәtәnindә yox, Dalmat sahillә-
rindә, gәtirilmә kitab nümunәlәrinin tәsiri altında yaranmışdır.
Problemi bir az sadәlәşdirәrәk Banaşeviçin nöqteyi-nәzәrini diq-
qәtlә şәrh edәn Subotiçin düsturundan istifadә etmәk olar: “Pe-
şәkar yuqoslav söylәyicisi Qәrbi Avropa romanı ilә tanış olduq-
dan sonra ondan ilhamlanaraq öz vәtәnindә baş verәn hadisәlәr
157
