Page 156 - jirmunski
P. 156
tor Jirmunski
adlı fransız poemasından götürmüşdür ki, burada da Gilyom
Böyük Karlın varisi, zәif Lüdovikin müdafiәçisi rolunda çıxış
edir: o, imperator tacını gәnc Lüdovikin başına qoyur, sonra isә
onu xәyanәtkar vassallardan müdafiә edir. Banaşeviç yazır:
“Lüdovikin tacqoyma mәrasimi haqqında әfsanә Dalmasiyadan
keçәrәk, hәr hansı bir ifaçının vә ya alimin diqqәtini cәlb edә bi-
lәrdi”. Bu, Qәrblә canlı әlaqәlәrin olduğu bir vaxta tәsadüf edir-
di ki, hәmin vaxtlar da türklәrә qarşı Balkanlara sәlib yürüşünün
planları hazırlanırdı. Qәrb әfsanәsini çox asanlıqla Uroş dövrünün
serb dövlәtinә tәtbiq etmәk olardı. Gilyom deyir ki, o, öz qanuni
hökmdarını hamıdan qorumağa hazırdır, “hәtta öz atasından vә
qardaşlarından da”. “Tәkcә bir detal, belә “zәrb-mәsәl” bizim
ozanı tәsirlәndirә, onda Markonu Vukaşin vә onun qardaşları ilә
qarşı-qarşıya qoyan dramatik situasiya yaratmaq hәvәsi oyada
bilәrdi”.240
Burada situasiyanın oxşarlığı şübhәsizdir, ancaq epik qәhrә-
manı “qanuni” sülalәnin (sülalәnin timsalında ifaçı vә onun din-
lәyicilәri serb dövlәti birliyinin tәcәssümünü görürdülәr) müda-
fiәçisi etmәk vә bu birliyi dağıtmağa çalışan iri feodalların eqoist
iddialarını ifşa etmәk üçün cәnubi slavyan xalq ifaçısının, süjet
vә tarixi mövzu baxımından uzaq fransız-italyan romanının belә
“detallar”ına müraciәt etmәyә ehtiyacı yox idi. Romanın Dalma-
siya “ifaçıları” vә “alimlәri”nә yaxşı tanış olduğunu fәrz etsәk
dә, bu, belә idi.
2. Banaşeviç bir çox müәlliflәrin ardınca soruşur ki, türk
әyanı Marko, necә olur ki, cәnubi slavyan milli eposunun qәhrә-
manı olur? Bu faktı o, elә hәmin italyan-fransız әdәbi tәsiri ilә
izah edir. Mәsәlә burasındadır ki, fransız eposunda vә sonrakı
fransız-italyan cәngavәrlik romanlarında kralın haqsız yerә di-
dәrgin saldığı bir çox mәşhur paladinlәr sarasin hökmdarlarının
yanında qulluq sahibi olurdular: gәnc Karl, Bovo d’Antona, Riç-
çeri, Rinaldo vә hәtta Rolandın özü dә onların sırasındadır. Ba-
naşeviç “O vaxtkı әdәbiyyatın cәngavәrlik romanları vә qәhrә-
manlıq eposunun bu ümumi cәhәti”ni XIV әsrin sonunda cәnu-
bi slavyanların hәyatının tarixi faktı – Markonun türk sultanının
156
adlı fransız poemasından götürmüşdür ki, burada da Gilyom
Böyük Karlın varisi, zәif Lüdovikin müdafiәçisi rolunda çıxış
edir: o, imperator tacını gәnc Lüdovikin başına qoyur, sonra isә
onu xәyanәtkar vassallardan müdafiә edir. Banaşeviç yazır:
“Lüdovikin tacqoyma mәrasimi haqqında әfsanә Dalmasiyadan
keçәrәk, hәr hansı bir ifaçının vә ya alimin diqqәtini cәlb edә bi-
lәrdi”. Bu, Qәrblә canlı әlaqәlәrin olduğu bir vaxta tәsadüf edir-
di ki, hәmin vaxtlar da türklәrә qarşı Balkanlara sәlib yürüşünün
planları hazırlanırdı. Qәrb әfsanәsini çox asanlıqla Uroş dövrünün
serb dövlәtinә tәtbiq etmәk olardı. Gilyom deyir ki, o, öz qanuni
hökmdarını hamıdan qorumağa hazırdır, “hәtta öz atasından vә
qardaşlarından da”. “Tәkcә bir detal, belә “zәrb-mәsәl” bizim
ozanı tәsirlәndirә, onda Markonu Vukaşin vә onun qardaşları ilә
qarşı-qarşıya qoyan dramatik situasiya yaratmaq hәvәsi oyada
bilәrdi”.240
Burada situasiyanın oxşarlığı şübhәsizdir, ancaq epik qәhrә-
manı “qanuni” sülalәnin (sülalәnin timsalında ifaçı vә onun din-
lәyicilәri serb dövlәti birliyinin tәcәssümünü görürdülәr) müda-
fiәçisi etmәk vә bu birliyi dağıtmağa çalışan iri feodalların eqoist
iddialarını ifşa etmәk üçün cәnubi slavyan xalq ifaçısının, süjet
vә tarixi mövzu baxımından uzaq fransız-italyan romanının belә
“detallar”ına müraciәt etmәyә ehtiyacı yox idi. Romanın Dalma-
siya “ifaçıları” vә “alimlәri”nә yaxşı tanış olduğunu fәrz etsәk
dә, bu, belә idi.
2. Banaşeviç bir çox müәlliflәrin ardınca soruşur ki, türk
әyanı Marko, necә olur ki, cәnubi slavyan milli eposunun qәhrә-
manı olur? Bu faktı o, elә hәmin italyan-fransız әdәbi tәsiri ilә
izah edir. Mәsәlә burasındadır ki, fransız eposunda vә sonrakı
fransız-italyan cәngavәrlik romanlarında kralın haqsız yerә di-
dәrgin saldığı bir çox mәşhur paladinlәr sarasin hökmdarlarının
yanında qulluq sahibi olurdular: gәnc Karl, Bovo d’Antona, Riç-
çeri, Rinaldo vә hәtta Rolandın özü dә onların sırasındadır. Ba-
naşeviç “O vaxtkı әdәbiyyatın cәngavәrlik romanları vә qәhrә-
manlıq eposunun bu ümumi cәhәti”ni XIV әsrin sonunda cәnu-
bi slavyanların hәyatının tarixi faktı – Markonun türk sultanının
156
