Page 150 - jirmunski
P. 150
tor Jirmunski
heç dә, fikrimizcә, onlar arasındakı qarşılıqlı mәdәni vә әdәbi
әlaqәlәrin olmasının mümkünlüyü mәsәlәsini istisna etmir: әksi-
nә, mәhz ictimai şәraitin oxşarlığı belә qarşılıqlı әlaqәlәrin çıxış
nöqtәsidir. Lakin eposun qarşılaşdırmalı araşdırılmasına hәsr
olunmuş keçmiş tәdqiqatlarda belә qarşılıqlı әlaqәlәrin miqyası
qeyri-adi dәrәcәdә şişirdirilirdi: istәr real, istәrsә dә uydurma
olan hәr bir tipoloji paralelә alınma kimi baxırdılar. Belә tәdqi-
qatların nәticәsindә bir әminlik yaranmışdı ki, hәr hansı bir xal-
qın eposu öz milli keçmişinin qәhrәmanlıq hadisәlәrini әks et-
dirmәkdәn daha çox xaricdәn gәtirilәn әdәbi süjetlәri mәnimsә-
mәklә әrsәyә gәlir.
Cәnubi slavyan eposunun müqayisәli araşdırılmasına dair iş-
lәrdә Qәrbi Avropa tәsirinә meyillilik hakimdir: burada Dalmat
sahillәrinin vә xüsusilә Dubrovnikin qәdim italyan mәdәni әla-
qәlәrinә әsaslanan fransız-italyan vә ya alman (tarixi әsaslandır-
malara varmadan) epos nümunәlәri üstünlük tәşkil edir. Rus
eposu ilә bağlı başlıca olaraq varyaqlara vә ya Novqorodun Qan-
za ticarәtinә istinad edәn german nәzәriyyәsi irәli sürülmüşdü.
Fransız-italyan nәzәriyyәsinin әsasını A.N.Veselovski qoy-
muşdur. O, Şahzadә Bova haqqında rus romanının mәnbәlәrini
öyrәnәrәk bu romanla “Bovo d’Antona” (son nәticәdә “Bueves
d’Hanstone” fransız epopeyasına dayanır) italyan cәngavәrlik
romanı arasında ortaq hәlqә kimi italyan romanının itirilmiş serb
tәrcümәsini bәrpa etmişdir.215 Doğrudur, özünәmәxsus filoloji
tәdbirliliklә Veselovski qabaqcadan qeyd etmәyi vacib bilmişdi:
“Slavyan torpaqlarının cәnubunda... Bovanın xüsusi populyarlı-
ğı müşahidә olunmur”.216 Digәr – bir qәdәr әvvәlki işindә,217 Ve-
selovski başqa fransız vә xüsusilә dә karolinq silsilәsindәn olan
fransız-italyan romanlarının Dubrovnikdә (Raquzu) yayılması
haqqında bir sıra faktlar qeyd etmişdi. Belә ki, Oranlı Gilyom
haqqında fransız epik silsilәsinin bir әlyazması, işin kәnarındakı
qeydә görә, XIV әsrin 20-ci illәrindә Dubrovnikdә, qadın mo-
nastırında olmuşdur.218 İtalyan dilindә yazılmış Dubrovnik salna-
mәsindә (XIV әsr) Veselovski maraqlı bir xatırlatma tapmışdır.
Burada deyilirdi ki, Rolandın bu şәhәrdә qoyulmuş büstü guya
150
heç dә, fikrimizcә, onlar arasındakı qarşılıqlı mәdәni vә әdәbi
әlaqәlәrin olmasının mümkünlüyü mәsәlәsini istisna etmir: әksi-
nә, mәhz ictimai şәraitin oxşarlığı belә qarşılıqlı әlaqәlәrin çıxış
nöqtәsidir. Lakin eposun qarşılaşdırmalı araşdırılmasına hәsr
olunmuş keçmiş tәdqiqatlarda belә qarşılıqlı әlaqәlәrin miqyası
qeyri-adi dәrәcәdә şişirdirilirdi: istәr real, istәrsә dә uydurma
olan hәr bir tipoloji paralelә alınma kimi baxırdılar. Belә tәdqi-
qatların nәticәsindә bir әminlik yaranmışdı ki, hәr hansı bir xal-
qın eposu öz milli keçmişinin qәhrәmanlıq hadisәlәrini әks et-
dirmәkdәn daha çox xaricdәn gәtirilәn әdәbi süjetlәri mәnimsә-
mәklә әrsәyә gәlir.
Cәnubi slavyan eposunun müqayisәli araşdırılmasına dair iş-
lәrdә Qәrbi Avropa tәsirinә meyillilik hakimdir: burada Dalmat
sahillәrinin vә xüsusilә Dubrovnikin qәdim italyan mәdәni әla-
qәlәrinә әsaslanan fransız-italyan vә ya alman (tarixi әsaslandır-
malara varmadan) epos nümunәlәri üstünlük tәşkil edir. Rus
eposu ilә bağlı başlıca olaraq varyaqlara vә ya Novqorodun Qan-
za ticarәtinә istinad edәn german nәzәriyyәsi irәli sürülmüşdü.
Fransız-italyan nәzәriyyәsinin әsasını A.N.Veselovski qoy-
muşdur. O, Şahzadә Bova haqqında rus romanının mәnbәlәrini
öyrәnәrәk bu romanla “Bovo d’Antona” (son nәticәdә “Bueves
d’Hanstone” fransız epopeyasına dayanır) italyan cәngavәrlik
romanı arasında ortaq hәlqә kimi italyan romanının itirilmiş serb
tәrcümәsini bәrpa etmişdir.215 Doğrudur, özünәmәxsus filoloji
tәdbirliliklә Veselovski qabaqcadan qeyd etmәyi vacib bilmişdi:
“Slavyan torpaqlarının cәnubunda... Bovanın xüsusi populyarlı-
ğı müşahidә olunmur”.216 Digәr – bir qәdәr әvvәlki işindә,217 Ve-
selovski başqa fransız vә xüsusilә dә karolinq silsilәsindәn olan
fransız-italyan romanlarının Dubrovnikdә (Raquzu) yayılması
haqqında bir sıra faktlar qeyd etmişdi. Belә ki, Oranlı Gilyom
haqqında fransız epik silsilәsinin bir әlyazması, işin kәnarındakı
qeydә görә, XIV әsrin 20-ci illәrindә Dubrovnikdә, qadın mo-
nastırında olmuşdur.218 İtalyan dilindә yazılmış Dubrovnik salna-
mәsindә (XIV әsr) Veselovski maraqlı bir xatırlatma tapmışdır.
Burada deyilirdi ki, Rolandın bu şәhәrdә qoyulmuş büstü guya
150
