Page 147 - jirmunski
P. 147
Xalq qəhrəmanlıq eposu
manlıq tәrzindә yenidәn mәnalandırılmasının nәticәsidir. Hәtta
süjetin inkişaf detallarında belә oxşarlığın olması әyani olaraq
çox yaxın tarixi-tipoloji uyğunluqların mümkünlüyünü göstәrir
vә bu, ictimai gerçәkliyin vә onun ideologiya oxşarlığı şәraitindә
meydana çıxan oxşar tipik süjetlәrә vә hәmin süjetlәrin eyni bә-
dii mәntiqi inkişafına әsaslanır.
4. Epik qәhrәmanların rahibliyi haqqında әfsanәlәr dә
feodal dövrünün real ictimai-mәişәt faktlarına әsaslanır: ahıl
yaşlarında zahid olmaq dünyәvi vә savaş hәyatı zamanı edilmiş
günahların (Vasili Buslayev haqqında dastanın klassik formulu-
na uyğun olaraq) yuyulmasının әn düzgün vasitәsi hesab olunur-
du:
Gәnclikdә çox öldürmüş, yağmalamışam,
Ahıl vaxtımda ruhumu xilas etmәliyәm…
Ona görә epik süjetlәrin oxşarlıqları burada da (hәr halda, öz
kökü etibarilә) tipoloji sәciyyә daşıyır.
Adәtәn qәdim fransız eposu öz qәhrәmanının döyüş şücaәt-
lәrinin bioqrafik silsilәsini belә rahibliklә (moniage) tamamlayır.
Biz Oranlı Gilyom, Danimarkalı Ojye, Reno de Montoban vә bir
sıra digәrlәri haqqında әfsanәlәrlә tanışıq. Monastırlar xalq epik
qәhrәmanlarının qüdrәtini vә müqәddәs әmәllәrini mәmnuniy-
yәtlә nümayiş etdirir, şöhrәtini istismar edirdilәr (Rolandın buy-
nuzu, onun qılıncının qalıqları vә s.). Volf-Ditrix, Akvitaniyalı
Valter, Bernli Ditrixin döyüş yoldaşı döyüşkәn rahib İlzan haq-
qında analoji alman dastanları, görünür, fransız eposunun müәy-
yәn tәsiri altında yaranmışdır.207 Spesifik fәrdi xüsusiyyәt kimi
onları bahadır-rahibin döyüşkәn xarakteri birlәşdirir: bu sonuncu
obraz heç cür rahiblik hәyatına uyğunlaşa vә öz çılğın tәbiәtini
cilovlaya bilmir, monastır әhli ilә münaqişәlәrә girir vә bütün
bunlar şirin yumorla tәsvir olunur. Sonda isә düşmәn hücumu
tәhlükәsi yarandıqda o, monastırı (vә ya ölkәni) xilas edir.
Elә bu әsaslarla da İlya Murometsin vә adları ayrı-ayrı bıli-
nalarda keçәn digәr bahadırların rahibliyi haqqında rus әfsanәlә-
147
manlıq tәrzindә yenidәn mәnalandırılmasının nәticәsidir. Hәtta
süjetin inkişaf detallarında belә oxşarlığın olması әyani olaraq
çox yaxın tarixi-tipoloji uyğunluqların mümkünlüyünü göstәrir
vә bu, ictimai gerçәkliyin vә onun ideologiya oxşarlığı şәraitindә
meydana çıxan oxşar tipik süjetlәrә vә hәmin süjetlәrin eyni bә-
dii mәntiqi inkişafına әsaslanır.
4. Epik qәhrәmanların rahibliyi haqqında әfsanәlәr dә
feodal dövrünün real ictimai-mәişәt faktlarına әsaslanır: ahıl
yaşlarında zahid olmaq dünyәvi vә savaş hәyatı zamanı edilmiş
günahların (Vasili Buslayev haqqında dastanın klassik formulu-
na uyğun olaraq) yuyulmasının әn düzgün vasitәsi hesab olunur-
du:
Gәnclikdә çox öldürmüş, yağmalamışam,
Ahıl vaxtımda ruhumu xilas etmәliyәm…
Ona görә epik süjetlәrin oxşarlıqları burada da (hәr halda, öz
kökü etibarilә) tipoloji sәciyyә daşıyır.
Adәtәn qәdim fransız eposu öz qәhrәmanının döyüş şücaәt-
lәrinin bioqrafik silsilәsini belә rahibliklә (moniage) tamamlayır.
Biz Oranlı Gilyom, Danimarkalı Ojye, Reno de Montoban vә bir
sıra digәrlәri haqqında әfsanәlәrlә tanışıq. Monastırlar xalq epik
qәhrәmanlarının qüdrәtini vә müqәddәs әmәllәrini mәmnuniy-
yәtlә nümayiş etdirir, şöhrәtini istismar edirdilәr (Rolandın buy-
nuzu, onun qılıncının qalıqları vә s.). Volf-Ditrix, Akvitaniyalı
Valter, Bernli Ditrixin döyüş yoldaşı döyüşkәn rahib İlzan haq-
qında analoji alman dastanları, görünür, fransız eposunun müәy-
yәn tәsiri altında yaranmışdır.207 Spesifik fәrdi xüsusiyyәt kimi
onları bahadır-rahibin döyüşkәn xarakteri birlәşdirir: bu sonuncu
obraz heç cür rahiblik hәyatına uyğunlaşa vә öz çılğın tәbiәtini
cilovlaya bilmir, monastır әhli ilә münaqişәlәrә girir vә bütün
bunlar şirin yumorla tәsvir olunur. Sonda isә düşmәn hücumu
tәhlükәsi yarandıqda o, monastırı (vә ya ölkәni) xilas edir.
Elә bu әsaslarla da İlya Murometsin vә adları ayrı-ayrı bıli-
nalarda keçәn digәr bahadırların rahibliyi haqqında rus әfsanәlә-
147
