Page 130 - jirmunski
P. 130
tor Jirmunski
Cәnubi slavyan eposunda bu süjet Marko Kraleviçin adına
aid edilir (Vuk, II, № 66, “Marko Kraleviç i Musa Kesedjiya” vә b.).166
Quldur Musa İstanbul hökmdarına hәdә-qorxu gәlir. Hökmdar
qәm dәryasına qәrq olur vә üç il öncә zindana atdırdığı, artıq
sümüklәrinin dә çürüdüyü ehtimal edilәn Markonu xatırlayır.
Vәzir Çupriliç hökmdara mәlumat verir ki, Marko sağdır. Onu
zindandan çıxarırlar. Onun saçları uzanıb yerә çatır, dırnaqları ilә
yer şumlamaq olar, özü isә tamamilә zәiflәyib әldәn düşüb; üç
ay onu yedirib-içirirlәr vә yenidәn güc topladıqdan sonra o,
düşmәni tәkbәtәk döyüşdә mәğlub edir.
Banaşeviç bu nәğmәnin süjetini qәdim fransız eposu “Dani-
markalı Ojye” (“la Chevalerie Ogier de Danemarche”) ilә müqa-
yisә edir.167 İmperator Karlın incik saldığı Ojye onun qoşununa
qarşı davamlı müharibә aparır. Karl onun qәsrini mühasirәyә
alır, onu әsir götürür vә zindana ataraq aclığa, ölümә mәhkum
edir. Buradan onu arxiyepiskop Turpin xilas edir (Markonu vәzir
Çupriliç xilas etdiyi kimi). Yeddi ildәn sonra Fransaya qorxulu
düşmәn – nәhәng Brüyan dörd yüz minlik “kafir” sarasin ordusu
ilә hücum çәkir vә ölüm qorxusu ilә üzbәüz qalan Karl Fransa-
nın yeganә xilaskarı kimi Ojyeni xatırlayır. İmperator öz vassalı
qarşısında alçalaraq ondan kömәk dilәyir. O, hәtta öz oğlunun –
Ojyenin oğlunu öldürәrәk onu incik salan Karlonun başından
keçmәyә dә hazırdır. Nәticәdә Ojye yumşalır vә düşmәni mәğ-
lub edir.168
Banaşeviç hesab edir ki, cәnubi slavyan nәğmәsinin mәnşәyi
“Ojye”nin (“Uggeri”) italyan nәsr variantının işlәnmәsidir ki, bu
әsәr Dalmat sahillәrindә mәlum ola bilәrdi (bax, onun nәzәriy-
yәsinә dair: s.155 vә s.);169 ancaq o özü qeyd edir ki, bu süjetә di-
gәr qәdim fransız epik poemalarında da, xüsusilә “Reno de Mon-
toban”da da (italyan variantı – “Rinaldo de Montalbano”) rast
gәlinir. Belә ki, burada da bütpәrәst kralın zindana atdığı qәhrә-
man düşmәn sultanının bahadırı ilә tәkbәtәk döyüşmәk üçün
azadlığa buraxılır.170
Digәr tәrәfdәn, Marko haqqında nәğmә ilә “İlya Muromets
vә Kalin şah” (Qilferdinq, I, 57; II, 75 vә d.) bılinası arasında da
130
Cәnubi slavyan eposunda bu süjet Marko Kraleviçin adına
aid edilir (Vuk, II, № 66, “Marko Kraleviç i Musa Kesedjiya” vә b.).166
Quldur Musa İstanbul hökmdarına hәdә-qorxu gәlir. Hökmdar
qәm dәryasına qәrq olur vә üç il öncә zindana atdırdığı, artıq
sümüklәrinin dә çürüdüyü ehtimal edilәn Markonu xatırlayır.
Vәzir Çupriliç hökmdara mәlumat verir ki, Marko sağdır. Onu
zindandan çıxarırlar. Onun saçları uzanıb yerә çatır, dırnaqları ilә
yer şumlamaq olar, özü isә tamamilә zәiflәyib әldәn düşüb; üç
ay onu yedirib-içirirlәr vә yenidәn güc topladıqdan sonra o,
düşmәni tәkbәtәk döyüşdә mәğlub edir.
Banaşeviç bu nәğmәnin süjetini qәdim fransız eposu “Dani-
markalı Ojye” (“la Chevalerie Ogier de Danemarche”) ilә müqa-
yisә edir.167 İmperator Karlın incik saldığı Ojye onun qoşununa
qarşı davamlı müharibә aparır. Karl onun qәsrini mühasirәyә
alır, onu әsir götürür vә zindana ataraq aclığa, ölümә mәhkum
edir. Buradan onu arxiyepiskop Turpin xilas edir (Markonu vәzir
Çupriliç xilas etdiyi kimi). Yeddi ildәn sonra Fransaya qorxulu
düşmәn – nәhәng Brüyan dörd yüz minlik “kafir” sarasin ordusu
ilә hücum çәkir vә ölüm qorxusu ilә üzbәüz qalan Karl Fransa-
nın yeganә xilaskarı kimi Ojyeni xatırlayır. İmperator öz vassalı
qarşısında alçalaraq ondan kömәk dilәyir. O, hәtta öz oğlunun –
Ojyenin oğlunu öldürәrәk onu incik salan Karlonun başından
keçmәyә dә hazırdır. Nәticәdә Ojye yumşalır vә düşmәni mәğ-
lub edir.168
Banaşeviç hesab edir ki, cәnubi slavyan nәğmәsinin mәnşәyi
“Ojye”nin (“Uggeri”) italyan nәsr variantının işlәnmәsidir ki, bu
әsәr Dalmat sahillәrindә mәlum ola bilәrdi (bax, onun nәzәriy-
yәsinә dair: s.155 vә s.);169 ancaq o özü qeyd edir ki, bu süjetә di-
gәr qәdim fransız epik poemalarında da, xüsusilә “Reno de Mon-
toban”da da (italyan variantı – “Rinaldo de Montalbano”) rast
gәlinir. Belә ki, burada da bütpәrәst kralın zindana atdığı qәhrә-
man düşmәn sultanının bahadırı ilә tәkbәtәk döyüşmәk üçün
azadlığa buraxılır.170
Digәr tәrәfdәn, Marko haqqında nәğmә ilә “İlya Muromets
vә Kalin şah” (Qilferdinq, I, 57; II, 75 vә d.) bılinası arasında da
130
