Page 13 - jirmunski

Xalq qəhrəmanlıq eposu

Veselovskinin lazımınca nәzәrә almadığı bu cәhәtlәr, bәzi
hallarda, mümkün yaxınlaşmalar dairәsinin sadә tәkhәdli motiv-
lәr çәrçivәsindәn dә kәnarda genişlәndirilmәsinә imkan yaradır.

2

Maddi-mәnәvi mәdәniyyәt nümunәlәri arasındakı ümumi so-
sial-tarixi sәbәblәrin şәrtlәndirdiyi tarixi-tipoloji oxşarlıqlar, bu
mәdәniyyәti tәşkil edәn elementlәr, nisbәtәn sadә vә qeyri-dife-
rensial olduğu üçün ictimai inkişafın ilkin mәrhәlәlәrindә özlә-
rini daha aşkar büruzә verirlәr. Burjua etnoqrafiya klassiklәri öz
materialları әsasında (Teylorun sözlәri ilә desәk) әbәs yerә göstәr-
mirdilәr ki, “biz mәdәniyyәt fazalarını, tayfaların nә dәrәcәdә
eyni alәtlәrdәn istifadә etdiyini, eyni әdәt-әnәnәlәrә malik oldu-
ğunu vә ya eyni әsatirlәrә inandıqlarını, elәcә dә onların fiziki
quruluş, dәri vә saç rәngi fәrqlәrini nәzәrә almadan müqayisәlәr
apara bilәrik”.8

Ümumi sosial (o cümlәdәn әdәbi) inkişafın qanunauyğun-
luqlarına әsaslanan tipoloji oxşarlıqların xüsusiyyәtlәri bir-biriylә
mәdәni әlaqәdә nisbәtәn az olmuş әdәbiyyatlarda özünü daha
çox büruzә verir. Bu mәnada, bu cür qanunauyğun oxşarlıqların
müәyyәn edilmәsi üçün Şәrq vә Qәrb xalqlarının әdәbiyyat vә
folklorunun müqayisәli-tipoloji tәdqiqi daha düzgün olardı.

Müqayisәli әdәbiyyatşünaslığın problematikası vә әdәbiyya-
tın ümumi (sözün әsl mәnasında – dünya) tarixi müasir tәdqiqat-
çıdan Qәrbin әski tarixi-әdәbi elminin mәhdud “avropasentrizm”ini
kәnarlaşdırmağı tәlәb edir. “Şәrq” vә “Qәrb”, ingilis imperializ-
mi dövrünün mәşhur şairi Kiplinqin:

“Bәli, Qәrb Qәrbdir, Şәrq dә Şәrqdir,
Vә onlar heç vaxt bir-biriylә qovuşmazlar…”

kimi sәslәnәn iddiasına baxmayaraq, onlar bir-birlәrindәn
keçilmәz maneәlәrlә ayrılmayıblar.

Şәrq vә Qәrb әdәbiyyatları öz tarixi inkişafı boyu bәşәriyyә-
tin sosial-tarixi inkişafının vahid prosesinin ümumi qanunauy-

13