Page 97 - Ferdinand de Sössür_Layout 1

Ümumi dilçilik kursu

§3. İkinci prinsip: işarәlәyәnin xәtti
sәciyyәsi

Öz tәbiәti etibarilә eşitmә ilә qәbul edilәn işarәlәyәn
yalnız zaman daxilindә açılır vә zamandan alınmış әlamәt -
lәrlә sәciyyәlәnir: a) onun uzunluğu var ; b) hәmin uzunluq
birölçülüdür – yәni xәttidir.
Tamamilә aydın olan bu prinsipi, görünür ona görә yada
salmırlar ki, onu hәddindәn artıq bәsit hesab edirlәr. Halbuki
bu, olduqca mühüm prinsipdir, onun nәticәlәri dә kifayәt
qәdәrdir. Dilin bütün mexanizmi ondan asılıdır. Eyni
zamanda bir neçә ölçünü birlәşdirәrәk görmә üzvlәriylә
qәbul edilәn (dәniz siqnalları vә s.) işarәlәyәnin әksinә
olaraq, eşitmә vasitәsilә qәbul edilәn işarәlәyәnin sәrәn ca -
mında yalnız zaman xәtti var; onun elementlәri zәncir kimi
bir-birinin ardınca gәlir. Elә ki biz onların zaman ardıcıllığını
qrafik işarәlәrin mәkan sırası ilә әvәzlәyib onların yazıda әks
olunmasına başlayırıq, hәmin xüsusiyyәt әyani olaraq görü -
nür.
Bәzi hallarda bu, o qәdәr dә aydın müşahidә olunmur.
Mәsәlәn, mәn bir neçә hecanı vurğu ilә deyirәmsә, elә
görünә bilәr ki, mәna daşıyan müxtәlif elementlәri bir nöq -
tәdә hәrәkәtә gәtirirәm. Lakin bu, illüziyadır ; heca da, onun
vurğusu da fonasiyanın bir aktıdır: hәmin aktda, әslindә,
ikilik yoxdur, yalnız onun hәmhüdud elementlәrlә müxtәlif
qarşılaşmaları mövcuddur.

97