Page 137 - Ferdinand de Sössür_Layout 1

Ümumi dilçilik kursu

olardı, lakin bu qәdәr rәngarәng dillәri elmi şәkildә bilmәk
olduqca çәtin tәsәvvürә gәlir. Başqa tәrәfdәn hәr bir dil prak-
tik olaraq bir tәdqiqat vahididir, odur ki, ona fasilәlәrlә hәm
statik, hәm dә tarixi baxımdan yanaşmaq lazım gәlir. Hәr
halda, heç zaman unutmaq olmaz ki, tamamilә nәzәri olaraq
ayrıca dil birliyi öyrәnmә obyekti kimi nә isә sәthidir, halbuki
dillәrin fәrqliliyi öz-özündә dәrin bir vәhdәti qoruyub sax -
layır. Qoy ayrıca bir dilin öyrәnilmәsi zamanı müşahidәçi
hәm sinxroniyaya, hәm dә diaxroniyaya müraciәt etsin;
hәmişә dәqiq bilmәk lazımdır ki, nәzәrdәn keçirilәn fakt iki
aspektdәn hansına aiddir, sinxron vә diaxron araşdırma
metodlarını da heç zaman qarışdırmaq olmaz.
Göstәrilәn üsulla dilçiliyin tәrkib hissәlәrinin fәrqlәn -
dirilmәsı bundan sonra da ardıcıl olaraq davam etdirilәcәkdir.
Sinxron dilçilik, eyni bir kollektivin şüurunda qәbul edilәn,
qarşılıqlı şәkildә mövcud olan elementlәri әlaqәlәndirәn vә
sistem yaradan, mәntiqi vә psixoloji münasibәtlәrlә mәşğul
olmalıdır.
Diaxron dilçilik, әksinә, zamanca bir-birinin ardınca gәlәn
vә eyni kollektiv şüurun qәbul etmәdiyi, yәni ardıcıl olaraq
biri digәrini әvәz etmәklә yanaşı, bütöv olaraq sistem yarat-
mayan elementlәri әlaqәlәndirәn münasibәtlәri öyrәnmәlidir.

137