Page 21 - "Yeni söz"
P. 21
Gənc nasir qeyri-realdan gerçəkcəsinə danışır, magik realizm də buradan
doğur. Hansısa bir kənddə bir müəllim məlum olmayan səbəbdən özünü ağacdan
asır və kənd əhalisi yeddidən yetmişəcən onun meyi ni soyur – biri pencəyini, biri
ayaqqabısını çıxarır, biri, hə a boğazından kəndiri açır... Başını ölmüş kişinin
qarnına dayayıb yatan küçükdən başqa, onun halına yanan olmur. Bu küçük
böyüyüb it olur və kəndi cəzalandırır. Kənddən hər gün bir adamın meyi çıxır...
Vüsalın mətnində bir neçə cəhət diqqə çəkir. Onun sözünün sehri var və bu,
istedad əlamə dir. Mirmehdi və ya Müşfiqdən fərqli olaraq, Vüsalda bu missiyanın
icraçısı göylərin yox, yeral Aid aləmin təmsilçisi – cəhənnəm köpəyidir. Bu, ar q
inanc məsələsidir. Təhkiyəçinin faciəli olaydan şən diksiya ilə danışması hesabına
hekayədən doğan ağır ovqat önəmli dərəcədə zəifləyir. Bu isə bəlli bir nəsr
təcrübəsinin göstəricisidir.
Mətləb Muxtarovun "Araba sahibindən sa lıkdır" hekayəsinin istər zaman,
istərsə də məkanı məlumdur – 90-cı illər, Bakı. Hekayə tarix müəllimi olan bir
türkün öz ailəsi ilə Azərbaycana gəlməsi, bir müddət burada işləməsi, amma
saxtakarlıq etmədiyi üçün məktəbdəkilərlə düz gəlməyib, yenidən Türkiyəyə
qayıtmasından danışır. Əksər yerli adamların türkə və onun ailəsinə soyuq
yanaşmasına, məhəllə uşaqlarının türkün oğlunu döyməsinə baxmayaraq, onlar
"yadelli" tarix müəllimindən üç önəmli şey öyrənirlər – dinə, milli dilə və milli
tarixə sayğı. Hekayə, ateizm və sosializmdən yeni mənəvi və siyasi duruma
keçidimizdən, dini və milli köklərimizə qayıdışımızdan sadəlöhv uşaq təsəvvürü
ilə danışır. Çünki o illərdə həm müəllif, həm də müstəqilliymiz öz uşaqlığını
yaşayırdı. Olayın uşaq dilindən nəqli, özəlliklə də türkün oğlunu döymüş məhəllə
uşaqlarının dərin peşmançılığı hekayəyə kövrək, səmimi hava gə rir. Lakin bu
kövrəklik primi v, bayağı sen mentalizmə çevrilmir. Məncə, bu hekayədə Mətləbin
ən böyük uğuru elə budur – insan duyğularındakı kübar zərifliyini həssaslıqla verə
bilmək.
Əgər Mətləbin hekayəsi keçid dövrü adamının mənəvi problemlərinə güzgü
tutursa, Cavid Zeynallının "Coğrafiya müəlliminin pencəyi" hekayəsi keçid dövrü
adamının güzəran sorunları və bundan doğan mənəvi ağrılarından danışır. Hekayənin
sıxılmış yay kimi gərgin daxili drama zmi, psixodinamikası var. İtkiyə uğradığını
düşünən qəhrəmanın fikirləri öncə bir yay kimi son həddəcən yığılır, sonra yavaş-
21
doğur. Hansısa bir kənddə bir müəllim məlum olmayan səbəbdən özünü ağacdan
asır və kənd əhalisi yeddidən yetmişəcən onun meyi ni soyur – biri pencəyini, biri
ayaqqabısını çıxarır, biri, hə a boğazından kəndiri açır... Başını ölmüş kişinin
qarnına dayayıb yatan küçükdən başqa, onun halına yanan olmur. Bu küçük
böyüyüb it olur və kəndi cəzalandırır. Kənddən hər gün bir adamın meyi çıxır...
Vüsalın mətnində bir neçə cəhət diqqə çəkir. Onun sözünün sehri var və bu,
istedad əlamə dir. Mirmehdi və ya Müşfiqdən fərqli olaraq, Vüsalda bu missiyanın
icraçısı göylərin yox, yeral Aid aləmin təmsilçisi – cəhənnəm köpəyidir. Bu, ar q
inanc məsələsidir. Təhkiyəçinin faciəli olaydan şən diksiya ilə danışması hesabına
hekayədən doğan ağır ovqat önəmli dərəcədə zəifləyir. Bu isə bəlli bir nəsr
təcrübəsinin göstəricisidir.
Mətləb Muxtarovun "Araba sahibindən sa lıkdır" hekayəsinin istər zaman,
istərsə də məkanı məlumdur – 90-cı illər, Bakı. Hekayə tarix müəllimi olan bir
türkün öz ailəsi ilə Azərbaycana gəlməsi, bir müddət burada işləməsi, amma
saxtakarlıq etmədiyi üçün məktəbdəkilərlə düz gəlməyib, yenidən Türkiyəyə
qayıtmasından danışır. Əksər yerli adamların türkə və onun ailəsinə soyuq
yanaşmasına, məhəllə uşaqlarının türkün oğlunu döyməsinə baxmayaraq, onlar
"yadelli" tarix müəllimindən üç önəmli şey öyrənirlər – dinə, milli dilə və milli
tarixə sayğı. Hekayə, ateizm və sosializmdən yeni mənəvi və siyasi duruma
keçidimizdən, dini və milli köklərimizə qayıdışımızdan sadəlöhv uşaq təsəvvürü
ilə danışır. Çünki o illərdə həm müəllif, həm də müstəqilliymiz öz uşaqlığını
yaşayırdı. Olayın uşaq dilindən nəqli, özəlliklə də türkün oğlunu döymüş məhəllə
uşaqlarının dərin peşmançılığı hekayəyə kövrək, səmimi hava gə rir. Lakin bu
kövrəklik primi v, bayağı sen mentalizmə çevrilmir. Məncə, bu hekayədə Mətləbin
ən böyük uğuru elə budur – insan duyğularındakı kübar zərifliyini həssaslıqla verə
bilmək.
Əgər Mətləbin hekayəsi keçid dövrü adamının mənəvi problemlərinə güzgü
tutursa, Cavid Zeynallının "Coğrafiya müəlliminin pencəyi" hekayəsi keçid dövrü
adamının güzəran sorunları və bundan doğan mənəvi ağrılarından danışır. Hekayənin
sıxılmış yay kimi gərgin daxili drama zmi, psixodinamikası var. İtkiyə uğradığını
düşünən qəhrəmanın fikirləri öncə bir yay kimi son həddəcən yığılır, sonra yavaş-
21
