Page 27 - orfoqrafiya_lugeti

Ancaq çox keçmədi ki, Dilçilik İnstitutu orfoqrafiya lüğətinin “yenidən
işlənmiş 7-ci nəşr”ini (2021) yayımladı ki, onun ön sözündə lüğətin
birinci nəşrinin 11 000, ikinci nəşrinin 20 000, üçüncü nəşrinin 40 000,
dördüncü nəşrinin 58 000, beşinci nəşrinin 80 000 sözü əhatə etdiyi qeyd
olunduqdan sonra göstərilir: “2013-cü ildə nəşr olunmuş sonuncu
orfoqrafiya lüğəti isə həcminə görə daha böyük olmuşdur. Lüğətdəki
sözlərin sayı 104 mini, əlavələrlə birlikdə 110 mini keçir. “Azərbaycan
dilinin orfoqrafiya lüğəti”nin yeni – yeddinci nəşrindəki sözlərin sayı isə
90 minə yaxındır”.
Əlbəttə, ADTM-in yeni orfoqrafiya lüğəti hazırlaması prosesində
Dilçilik İnstitutunun nəşrləri barədə göstərdiyi iradlar, eləcə də Mərkəzin
ilk nəşrlərdən rəhbər tutduğu elmi-metodiki prinsiplər cəmiyyətdə böyük
rezonans doğurmaya bilməzdi. Və odur ki, Dilçilik İnstitutu yeni nəşr
üzərində işə müəyyən qədər ciddi yanaşmağa məcbur oldu:
“Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti”nin sonuncu 2013-cü il nəşri
haqqında müsbət fikirlərlə yanaşı, bir sıra iradlar, fərqli və mübahisəli
yanaşmalar da irəli sürülmüşdür. Lüğətin yeni nəşri hazırlanarkən
göstərilən qeydlər və təkliflər nəzərə alınmış və onların islahı istiqamətində
zəruri redaktə işləri yerinə yetiril mişdir. Redaktə işlərinin nəticəsində
sözügedən lüğətdən 18 mindən çox söz çıxarılmışdır. Bu qəbildən olan
sözlər sırasında ərəb və fars dillərindən alınma qəliz və çətin anlaşılan
sözlər, eləcə də bəzi qondarma və arxaikləşmiş sözlər üstünlük təşkil AZƏRBAYCAN DİLİNİN ORFOQRAFİYA LÜĞƏTİ
edir.
“Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti”nin (Dilçilik İnstitutu, 2021)
ön sözündən belə məlum olur ki, həmin nəşr üzərində aparılmış “redaktə”
işi heç də lüğətin tərtibi işinin bu və ya digər dərəcədə elmi fundament
üzərinə qaldırılması demək deyil. Nəşrdən nəşrə keçərək standartlaşan,
qəlibləşən, bir növ, “qələti-məşhur” şəkli alan qüsurlar o qədər çox, eyni
zamanda “rəngarəng”dir ki, onlara “daxil”dən yox, “xaric”dən əsaslı bir
tənqidi baxış tələb olunurdu. Və Mərkəzin 2015-ci ildən apardığı intensiv
araşdırmalar nəticəsində hazırlayaraq 2022-ci ildə daxili istifadə üçün
çap etdirdiyi ““Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti”ndən çıxarılan
sözlərin təsnifatı” kitabı həmin tələbi layiqincə qarşılamış oldu.
“Təsnifat”ın tərtibçisi ön sözdə göstərir ki, “2015-ci ildən başlayaraq
dövlət dilinin düzgün tətbiqi və tərcümə sahəsinin tənzimlənməsi
istiqamətində Mərkəz tərəfindən aparılan təhlil və araşdırmalar nəticəsində
Ana dilimizin rəsmi qaynağı, yazılı və şifahi istifadəsinin örnək mənbəyi
olan “Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti”ndə (Nəsimi adına Dilçilik

27