Page 13 - orfoqrafiya_lugeti

“Azərbaycan dilinin bugünkü inkişaf səviyyəsi göstərir ki, Azərbaycan
xalqı dünyanın ən qədim xalqlarındandır.
...Qədim və zəngin tarixə malik türk dili ailəsinin oğuz qrupuna daxil
olan Azərbaycan dilinin tarixi miladdan əvvəlki dövrlərə gedib çıxır.
Ayrı-ayrı türk boy birləşmələrinin ümumi anlaşma vasitəsi olan bu dil
IV-V əsrlərdən ümumxalq danışıq dili kimi fəaliyyət göstərməyə başla -
mışdır.
...Azərbaycan ədəbi dilinin yazılı qolu da əlverişli tarixi şəraitdə
ümumxalq dili əsasında təşəkkül tapmışdır. Xalq şifahi şəkildə yaratdıqlarını
əbədiləşdirmək üçün sonradan onları yazıya köçürmüşdür”.
“Kitabi-Dədə Qorqud”u Azərbaycan yazılı dilinin səciyyəvi nümunəsi
olaraq təqdim edən fərmanda göstərilir ki, “həm eposun, həm də “Kitab”ın
“meydana çıxması üçün Azərbaycan dili böyük tarixi-ədəbi hazırlıq
mərhələsi keçməli idi”. Həsənoğlu, Qazi Bürhanəddin, Nəsimi... xətti ilə
inkişaf edən, zəngin diferensial üslubi maneralar nümayiş etdirən
Azərbaycan ədəbi dilinin XVII-XVIII əsrlərdə xəlqiləşdiyini, demok -
ratikləşdiyini xatırlatdıqdan sonra fərman XIX əsrdən başlayan funksional
üslub təzahürləri, terminoloji yeniləşmə, ana dili tədrisinin genişlənməsi
kimi məsələlərə toxunur, XX əsrin əvvəllərindəki ədəbi dil müzakirələri,
mübahisələri barədə bəhs edir. Və ümumiyyətlə, bu son dərəcə mükəmməl
rəsmi sənəd Azərbaycan ədəbi dili tarixinin ayrı-ayrı dövrləri, mərhələləri
haqqındakı təsəvvürləri vahid bir məcrada nəzərdən keçirməyin klassik AZƏRBAYCAN DİLİNİN ORFOQRAFİYA LÜĞƏTİ
örnəyi sayıla bilər.
“Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” Prezident
fərmanının tarixi əhəmiyyətini müəyyən edən cəhətlərdən biri də odur
ki, sənəddə Azərbaycan dilinin bir sıra problemləri sadalanmış, onların
aradan qaldırılması məqsədilə konkret qərarlar qəbul olunmuşdur.
“Azərbaycan dilinin özünəməxsus inkişaf qanunları ilə cilalanmış kamil
qrammatik quruluşu, zəngin söz fondu, geniş ifadə imkanları, mükəmməl
əlifbası, yüksək səviyyəli yazı normaları” olduğu göstəriləndən sonra
təəssüflə etiraf edilir ki, “ölkəmizin orta və ali məktəblərində Azərbaycan
dilinin müasir dünya standartlarına, milli-mənəvi inkişaf tariximizin
tələblərinə cavab verən tədrisi işinin təkmilləşdirilməsinə ehtiyac vardır.
Bir çox kütləvi informasiya vasitələrində, rəsmi yazışmalarda, kargüzarlıq
və sair sahələrdə Azərbaycan ədəbi dilinin normalarına lazımınca əməl
edilmir. Azərbaycan dilinin reklam işində istifadə edilməsində ciddi
qüsurlar müşahidə olunur... Azərbaycan Respublikasının xarici siyasət
sahələrində, xüsusilə ölkəmizdə fəaliyyət göstərən səfirlik, xarici

13