Page 10 - orfoqrafiya_lugeti

2021-ci illərdə hazır ladığı orfoqrafiya lüğətlərində aşkar edilmiş qüsurların
müfəssəl təsnifini əks etdirir.
Təəssüf doğuran hal, Dilçilik İnstitutuna məxsus orfoqrafiya lüğətlərinin
nəinki 5-ci (2004), 6-cı (2013), hətta Tərcümə Mərkəzinin kəskin tənqidi
iradlarından sonra işıq üzü görmüş 7-ci (2021) nəşrində aşkarlanmış
eyni qüsurların aydın şəkildə müşa hidə olunan inersiyasında qalmasıdır.
Bu isə onu göstərir ki, həmin nəşrlərin müəllif kollektivi artıq adət halını
almış tərtib texnikasından kənara çıxmaq, müasir tələblərə cavab verəcək
mükəmməl lüğət modeli yaratmaq iqtidarında deyil.
Mərkəzin 2023-cü ildə ərsəyə gətirdiyi orfoqrafiya lüğətinin geniş
ictimaiyyətə təqdim olunan yeni və daha mükəmməl nəşri üç nəzəri-
metodoloji fundamentə əsaslanır ki, onlardan birincisi – Azərbaycan
xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin (və Onun qurub-yaratdığı
müstəqil Azərbaycan dövlətinin) həyata keçirdiyi dil siyasətidir. Həmin
AZƏRBAYCAN DİLİNİN ORFOQRAFİYA LÜĞƏTİ
siyasət zəngin tarixi ənənələri olan Azərbaycan dilini həm qorumağın,
həm də böyük bir xalqın mənəvi sərvəti olaraq inkişaf etdirməyin ideoloji
prinsiplərini müəyyənləşdirmişdir. Əgər sözügedən dil siyasəti istər
ölkədə, istərsə də onun hüdudlarından kənarda (xüsusilə dünya
azərbaycanlıları arasında) böyük uğurlar qazanmasaydı, belə bir təkmil
Lüğət yaratmaq barədə ideya da, yəqin ki, meydana çıxmazdı.
İkinci fundament – dil haqqında elmin ümumən söz nəzəriyyəsi,
eləcə də sözlük (lüğət) tərtib etmək metodları, üsulları barədə kifayət
qədər mükəmməl qənaətlərdir ki, hazırkı nəşrdə həmin qənaətlər analitik
təhlildən keçirilərək rəhbər tutulmuşdur.
Nəhayət, üçüncü fundament – Azərbaycanda orfoqrafiya lüğətçiliyinin
heç də az zəngin olmayan ənənəsidir. Lakin 1920-ci illərin ciddi elmi-
dilçilik müzakirələri əsasında tərtib olunmuş ilk orfoqrafiya lüğəti olan
“İmla lüğəti”nin (1929) xeyli dərəcədə mükəmməl təcrübəsi sonrakı
dövrlərdə həm siyasi rejimin təsirindən irəli gələn obyektiv, həm də
peşəkarlıq səviyyəsinin aşağı düşməsinin, yaxud laqeyd liyin nəticəsi
olan subyektiv səbəblərdən, çox təəssüf ki, inkişafdan qalmışdır.
Görkəmli söz ustası Afaq Məsudun müəllifi olduğu yeni orfoqrafiya
lüğəti nin əsaslandığı nəzəri-metodoloji fundamentlər görülən dil yaradıcılığı
işinin həm miqyasını, həm də keyfiyyətini parlaq şəkildə əks etdirir.

* * *
Azərbaycan xalqı siyasi müstəqillik əldə etdikdən sonra ölkədə
Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən milli

10