Page 58 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 58
Helium nәdir?
H eliumun kәşfi әsl elmi detektivә Bәlli oldu ki, bu qazın tәrkibindә 1-2 faiz
bәnzәyir! 1886-cı ildә ingilis ali- helium da var.
mi ser Norman Lokuyer “spek-
troskop” adlanan cihazla Günәşi öyrәnirdi. Onun istehsalı üçün başqa mәnbә
Bu cihaz şüalarda ayrı-ayrı elementlәrin olmadığından, indi Birlәşmiş Ştatlar dünya-
mövcudluğunu aşkar etmәyә imkan verirdi, da kifayәt qәdәr heliuma malik olan yeganә
çünki hәr kimyәvi elementә spektrin ölkәdir! Əvvәl-әvvәl, bu qazın bir kub-
müәyyәn xә i uyğun gәlir. metrinin qiymәti 70 000 dollar idi, amma
Alim spektrә baxanda namәlum bir bu gün qiymәt dәfәlәrlә aşağı düşüb.
xә görür vә başa düşür ki, bu xә yer
üzündә indiyәdәk bәlli olmayan yeni bir Bәs siz bilirsiniz ki, heliumdan tibb
elementә aid ola bilәr! Hәmin elementә sahәsindә dә istifadә edirlәr? O, astmalı
“helium” adı verirlәr – yunan sözü olan, xәstәlәrә kömәk edir. Bundan başqa,
Günәş anlamını daşıyan “Helius” sözün- dalğıclara vә böyük dәrinliklәrdә çalışan
dәn. adamlara nәfәs almaq üçün heliumla ok-
Az sonra alimlәr hәmin elementi yerdә sigen qarışığından әmәlә gәlәn hava verilir
dә axtarmağa başladılar. Müәyyәn zaman- ki, onlarda “kesson xәstәliyi” adlanan
dan bәri aparılan çoxsaylı tәcrübәlәrdәn amansız xәstәlik yaranmasın!
sonra bәlli oldu ki, bizim atmosferdә dә
helium var. Lakin onun miqdarı o dәrәcәdә
azdır ki, havanın 247 350 kubmetrinә cәmi
bir kubmetr helium düşür!
Başqa tәcrübәlәr nәticәsindә müәyyәn
edildi ki, helium radiumdan ayrılır vә
müxtәlif hissәciklәrin ayrılması zamanı
“alfa-hissәciklәr” adlandırılan bir nәsnә
dә әmәlә gәlir – böyük hәrәkәt sürәtinә
malik helium atomları.
Sonrakı araşdırmalar nәticәsindә heli-
umun çox faydalı qaz olması aşkarlandı.
O, çox yüngül olduğundan böyük qaldırıcı
gücә malik idi. Yanma tәhlükәsi yoxdur
deyә, ondan hәm hәrbi, hәm dә mülki
dirijabllarda, meteoroloji zondlarda istifadә
etmәk olardı.
Heliumun әhәmiyyәtini anlayan
Birlәşmiş Ştatlar hökümәti tәbii helium
yataqlarının axtarışına başladı. Amerikanın
bәzi yerlәrindә, mәsәlәn, Texas, Nyu-Mek-
siko vә Kanzas ştatlarında tәbii qaz çıxarılır.
H eliumun kәşfi әsl elmi detektivә Bәlli oldu ki, bu qazın tәrkibindә 1-2 faiz
bәnzәyir! 1886-cı ildә ingilis ali- helium da var.
mi ser Norman Lokuyer “spek-
troskop” adlanan cihazla Günәşi öyrәnirdi. Onun istehsalı üçün başqa mәnbә
Bu cihaz şüalarda ayrı-ayrı elementlәrin olmadığından, indi Birlәşmiş Ştatlar dünya-
mövcudluğunu aşkar etmәyә imkan verirdi, da kifayәt qәdәr heliuma malik olan yeganә
çünki hәr kimyәvi elementә spektrin ölkәdir! Əvvәl-әvvәl, bu qazın bir kub-
müәyyәn xә i uyğun gәlir. metrinin qiymәti 70 000 dollar idi, amma
Alim spektrә baxanda namәlum bir bu gün qiymәt dәfәlәrlә aşağı düşüb.
xә görür vә başa düşür ki, bu xә yer
üzündә indiyәdәk bәlli olmayan yeni bir Bәs siz bilirsiniz ki, heliumdan tibb
elementә aid ola bilәr! Hәmin elementә sahәsindә dә istifadә edirlәr? O, astmalı
“helium” adı verirlәr – yunan sözü olan, xәstәlәrә kömәk edir. Bundan başqa,
Günәş anlamını daşıyan “Helius” sözün- dalğıclara vә böyük dәrinliklәrdә çalışan
dәn. adamlara nәfәs almaq üçün heliumla ok-
Az sonra alimlәr hәmin elementi yerdә sigen qarışığından әmәlә gәlәn hava verilir
dә axtarmağa başladılar. Müәyyәn zaman- ki, onlarda “kesson xәstәliyi” adlanan
dan bәri aparılan çoxsaylı tәcrübәlәrdәn amansız xәstәlik yaranmasın!
sonra bәlli oldu ki, bizim atmosferdә dә
helium var. Lakin onun miqdarı o dәrәcәdә
azdır ki, havanın 247 350 kubmetrinә cәmi
bir kubmetr helium düşür!
Başqa tәcrübәlәr nәticәsindә müәyyәn
edildi ki, helium radiumdan ayrılır vә
müxtәlif hissәciklәrin ayrılması zamanı
“alfa-hissәciklәr” adlandırılan bir nәsnә
dә әmәlә gәlir – böyük hәrәkәt sürәtinә
malik helium atomları.
Sonrakı araşdırmalar nәticәsindә heli-
umun çox faydalı qaz olması aşkarlandı.
O, çox yüngül olduğundan böyük qaldırıcı
gücә malik idi. Yanma tәhlükәsi yoxdur
deyә, ondan hәm hәrbi, hәm dә mülki
dirijabllarda, meteoroloji zondlarda istifadә
etmәk olardı.
Heliumun әhәmiyyәtini anlayan
Birlәşmiş Ştatlar hökümәti tәbii helium
yataqlarının axtarışına başladı. Amerikanın
bәzi yerlәrindә, mәsәlәn, Texas, Nyu-Mek-
siko vә Kanzas ştatlarında tәbii qaz çıxarılır.
