Page 63 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 63
63
Kosmik şüalar nәdir?
Y әqin, oxumusunuz ki, kosmosa yerdә olan adı verildi.
çıxarılan peyklәr cürbәcür elmi Bәs, kosmik şüalar nәdir? Bu, atomların
cihazlarla tәchiz olunur. Bәs fikir
vermisiniz ki, onlara mütlәq kosmik şüaları hissәciklәridir. Onlar yer atmosferindәn
aşkarlayıb tәdqiq edә bilәn cihazlar da qıraqda işıq sürәtinә yaxın bir sürәtlә
quraşdırılır? Bu şüalar bizim üçün hәlә dә sәyahәt edir, bәzilәri atmosfer qatından
bir sirr olaraq qalır! keçәrәk, yerә dә çatır.
Tәxminәn 60 il qabaq, alimlәr çox qәribә
bir hadisәnin şahidinә çevrildilәr. Bәlli Bu atom hissәciklәrini “ilk kosmik
olmuşdu ki, qapalı konteynerdә olan hava şüalar” adlandırırlar. Onlar hava atomları
nümunәlәrinin elektrik keçiriciliyi ilә toqquşur, nәticәdә birincilәrlә elә eyni
әhәmiyyәtsiz sәviyyәdәdir. Əgәr konteyner istiqamәtdә, nәhәng sürәtlә hәrәkәt edәn
qalın qoruyucu qatla örtülsә belә, eyni yeni hissәciklәr yaranır. Bu yeni hissәciklәrә
nәticә alınırdı. Bu o demәk idi ki, “ikincili kosmik şüalar” deyirlәr. Onlar da
konteynerә yüksәk sirayәt qabiliyyәtinә öz növbәlәrindә başqa atomlarla toqquşub,
malik namәlum bir radiasiya girirdi! tәzә hissәciklәr yaradır. Belәliklә, plane-
Bu nә radiasiya idi? Bu suala cavab al- timizi әsl radiasiya leysanı bombardman
maq üçün çoxlu sınaqlar keçirildi. Əvvәlcә edir. Kosmosdan gәlәn cәmi bir proton
әmin oldular ki, hәmin radiasiyanın tor- hәmin proses nәticәsindә elә bir şüalanma
paqla әlaqәsi yoxdur, çünki tәcrübәni yaradır ki, 90 kvadratmetr sahәni örtmәk
dәnizin üzәrindә aparanda da, eyni nәticә gücündә olur.
müşahidә olunurdu. Hәmin radiasiya
gündüz dә vardı, gecә dә. Bundan isә belә Bizә bәlli olduğu qәdәr, Yer sәthini
bir nәticә çıxırdı ki, onun Günәşlә dә heç bombardman edәn kosmik şüalar
bir әlaqәsi yoxdur. Hava şarı ilә sәmaya ziyansızdır, çünki bu proses artıq milyard
qalxanda belә, hәmin radiasiya hәr yerdә, ildir ki, davam edir vә Yerdәki hәyata
hә a kosmosda da qeydә alınırdı. Mәhz mәnfi tәsiri sübut olunmayıb.
elә bu sәbәbdәn ona “kosmik”, yәni hәr
Elm alәminә indiyәdәk bәlli deyil ki,
kosmik şüalar haradan gәlir, amma biz
kosmosu tәdqiq edә-edә, bu sualın cavabını
tәdricәn tapacağımıza ümidvarıq.
Kosmik şüalar nәdir?
Y әqin, oxumusunuz ki, kosmosa yerdә olan adı verildi.
çıxarılan peyklәr cürbәcür elmi Bәs, kosmik şüalar nәdir? Bu, atomların
cihazlarla tәchiz olunur. Bәs fikir
vermisiniz ki, onlara mütlәq kosmik şüaları hissәciklәridir. Onlar yer atmosferindәn
aşkarlayıb tәdqiq edә bilәn cihazlar da qıraqda işıq sürәtinә yaxın bir sürәtlә
quraşdırılır? Bu şüalar bizim üçün hәlә dә sәyahәt edir, bәzilәri atmosfer qatından
bir sirr olaraq qalır! keçәrәk, yerә dә çatır.
Tәxminәn 60 il qabaq, alimlәr çox qәribә
bir hadisәnin şahidinә çevrildilәr. Bәlli Bu atom hissәciklәrini “ilk kosmik
olmuşdu ki, qapalı konteynerdә olan hava şüalar” adlandırırlar. Onlar hava atomları
nümunәlәrinin elektrik keçiriciliyi ilә toqquşur, nәticәdә birincilәrlә elә eyni
әhәmiyyәtsiz sәviyyәdәdir. Əgәr konteyner istiqamәtdә, nәhәng sürәtlә hәrәkәt edәn
qalın qoruyucu qatla örtülsә belә, eyni yeni hissәciklәr yaranır. Bu yeni hissәciklәrә
nәticә alınırdı. Bu o demәk idi ki, “ikincili kosmik şüalar” deyirlәr. Onlar da
konteynerә yüksәk sirayәt qabiliyyәtinә öz növbәlәrindә başqa atomlarla toqquşub,
malik namәlum bir radiasiya girirdi! tәzә hissәciklәr yaradır. Belәliklә, plane-
Bu nә radiasiya idi? Bu suala cavab al- timizi әsl radiasiya leysanı bombardman
maq üçün çoxlu sınaqlar keçirildi. Əvvәlcә edir. Kosmosdan gәlәn cәmi bir proton
әmin oldular ki, hәmin radiasiyanın tor- hәmin proses nәticәsindә elә bir şüalanma
paqla әlaqәsi yoxdur, çünki tәcrübәni yaradır ki, 90 kvadratmetr sahәni örtmәk
dәnizin üzәrindә aparanda da, eyni nәticә gücündә olur.
müşahidә olunurdu. Hәmin radiasiya
gündüz dә vardı, gecә dә. Bundan isә belә Bizә bәlli olduğu qәdәr, Yer sәthini
bir nәticә çıxırdı ki, onun Günәşlә dә heç bombardman edәn kosmik şüalar
bir әlaqәsi yoxdur. Hava şarı ilә sәmaya ziyansızdır, çünki bu proses artıq milyard
qalxanda belә, hәmin radiasiya hәr yerdә, ildir ki, davam edir vә Yerdәki hәyata
hә a kosmosda da qeydә alınırdı. Mәhz mәnfi tәsiri sübut olunmayıb.
elә bu sәbәbdәn ona “kosmik”, yәni hәr
Elm alәminә indiyәdәk bәlli deyil ki,
kosmik şüalar haradan gәlir, amma biz
kosmosu tәdqiq edә-edә, bu sualın cavabını
tәdricәn tapacağımıza ümidvarıq.
