Page 67 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 67
67
Sәsin sürәti nә qәdәrdir?
Ə gәr biz bir sәs eşidiriksә, demәli, sürәtindәn danışırıqsa, onda söhbәtin hansı
yaxınlıqda vibrasiya edәn, mühitdәn getdiyiylә maraqlanmalıyıq.
titrәyәn bir әşya var. Sәslәr
titrәyәn әşyalardan çıxır. Sәsin havada sürәti saniyәdә 335 metr
Lakin sәs harasa yayılmalıdır. Onu civarındadır. Lakin bu, havanın tempera-
mәnbәdәn qәbulediciyә nәsә daşımalıdır. turu sıfır dәrәcә Selsidә belәdir. Tempera-
Hәmin bu nәsnәyә “mühit” deyirlәr. Mühit tur artdıqca, sәsin yayılma sürәti dә artır.
rolunda, nә desәn, çıxış edә bilәr – hava,
su, әşyalar, hә a torpaq. Hindular qulaq- Suda sәs havadan sürәtli yayılır. Tem-
larını yerә qoyub uzaqdan gәlәn sәslәri peratur 8 dәrәcә olanda, onun sudakı sürәti
eşidirdilәr. saniyәdә 1435 metrә yaxın, yaxud saatda
Əgәr mühit yoxdursa, sәs dә yoxdur. 6 min kilometr olur. Metalda bu sürәt,
Əgәr hansısa mühitdә vakuum yaratsaq, tәxminәn saniyәdә 5000 metr, yaxud saatda
orada sәs yayıla bilmәz. Bu, ona görә belә 20 000 kilometr tәşkil edir.
olur ki, sәs dalğalarla yayılır. Vibrasiya
edәn әşya öz vibrasiyasını qonşu molekul- Siz, yәqin, elә fikirlәşirsiniz ki, güclü
lara, yaxud hissәciklәrә ötürür. Hәrәkәtin sәsin sürәti dә zәif sәsin sürәtindәn çox
bir hissәcikdәn digәrinә keçmәsi halı baş olur, elәmi? Ancaq bu qәtiyyәn belә deyil.
verir ki, bu da sәs dalğalarının yaranmasına Sәsin sürәti zil, yoxsa bәm olmasından da
gәtirib çıxarır. asılı deyil. Onun sürәti yalnız yayılma
Sәs dalğalarının yayılması üçün mühit mühitindәn asılıdır.
müxtәlif materiallardan ola bilәr – ağac,
hava, su; demәli, sәs dalğasının yayılma Siz özünüz müxtәlif mühitlәrdә sәsin
sürәti dә müxtәlif olmalıdır. Əgәr biz sәsin yayılmasını müqayisә etmәk üçün
tәcrübәlәr keçirә bilәrsiniz. Suya girin vә
iki daşı bir-birinә vurun. Sәsin havaya
nisbәtәn suda necә yaxşı yayılmasına, lap
tәәccüb qalacaqsınız.
Sәsin sürәti nә qәdәrdir?
Ə gәr biz bir sәs eşidiriksә, demәli, sürәtindәn danışırıqsa, onda söhbәtin hansı
yaxınlıqda vibrasiya edәn, mühitdәn getdiyiylә maraqlanmalıyıq.
titrәyәn bir әşya var. Sәslәr
titrәyәn әşyalardan çıxır. Sәsin havada sürәti saniyәdә 335 metr
Lakin sәs harasa yayılmalıdır. Onu civarındadır. Lakin bu, havanın tempera-
mәnbәdәn qәbulediciyә nәsә daşımalıdır. turu sıfır dәrәcә Selsidә belәdir. Tempera-
Hәmin bu nәsnәyә “mühit” deyirlәr. Mühit tur artdıqca, sәsin yayılma sürәti dә artır.
rolunda, nә desәn, çıxış edә bilәr – hava,
su, әşyalar, hә a torpaq. Hindular qulaq- Suda sәs havadan sürәtli yayılır. Tem-
larını yerә qoyub uzaqdan gәlәn sәslәri peratur 8 dәrәcә olanda, onun sudakı sürәti
eşidirdilәr. saniyәdә 1435 metrә yaxın, yaxud saatda
Əgәr mühit yoxdursa, sәs dә yoxdur. 6 min kilometr olur. Metalda bu sürәt,
Əgәr hansısa mühitdә vakuum yaratsaq, tәxminәn saniyәdә 5000 metr, yaxud saatda
orada sәs yayıla bilmәz. Bu, ona görә belә 20 000 kilometr tәşkil edir.
olur ki, sәs dalğalarla yayılır. Vibrasiya
edәn әşya öz vibrasiyasını qonşu molekul- Siz, yәqin, elә fikirlәşirsiniz ki, güclü
lara, yaxud hissәciklәrә ötürür. Hәrәkәtin sәsin sürәti dә zәif sәsin sürәtindәn çox
bir hissәcikdәn digәrinә keçmәsi halı baş olur, elәmi? Ancaq bu qәtiyyәn belә deyil.
verir ki, bu da sәs dalğalarının yaranmasına Sәsin sürәti zil, yoxsa bәm olmasından da
gәtirib çıxarır. asılı deyil. Onun sürәti yalnız yayılma
Sәs dalğalarının yayılması üçün mühit mühitindәn asılıdır.
müxtәlif materiallardan ola bilәr – ağac,
hava, su; demәli, sәs dalğasının yayılma Siz özünüz müxtәlif mühitlәrdә sәsin
sürәti dә müxtәlif olmalıdır. Əgәr biz sәsin yayılmasını müqayisә etmәk üçün
tәcrübәlәr keçirә bilәrsiniz. Suya girin vә
iki daşı bir-birinә vurun. Sәsin havaya
nisbәtәn suda necә yaxşı yayılmasına, lap
tәәccüb qalacaqsınız.
