Page 70 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 70
Enerji nәdir?
S iz, yәqin, xәbәrdarsınız ki, alim- Avtomobili hәrәkәtә gәtirmәk üçün
lәrin әn başlıca vәzifәsi insana müәyyәn güc tәtbiq etmәk lazımdır. Bunun
dinc mәqsәdlәr üçün xidmәt üçünsә, hәmin gücü hardansa almaq
edәcәk nüvә enerjisi almaqdır. Buna nail lazımdır. Bәs gücü haradan almaq olar?
olmağımız, insan zәkasının әn böyük Enerjidәn! Onda bәs enerji haradan alınır?
nailiyyәtidir. Onu avtomobil mühәrrikinin silindrlәrindә
Albert Eynşteyn maddә ilә enerjinin yanan benzindәn alırlar. Bu enerji müәyyәn
qarşılıqlı әlaqәsi barәdә bir nәzәriyyә irәli gücü hәrәkәtә gәtirir, onlar da hәrәkәti
sürmüşdü. Başqa sözlә desәk, o, isbat avtomobilin mexanizmlәrinә ötürürlәr.
etmişdi ki, materiya enerjiyә çevrilә bilәr. Nәticәdә, mühәrrik çalışır vә buna görә,
Bu kәşf bizim dünyanı dәrkimizdә bir in- biz enerjiyә minnәtdar olmalıyıq.
qilab oldu. Sәn demә, materiya ikinci-
dәrәcәlidir, çünki әn mühüm faktor enerji Enerjinin iki növü bәllidir – potensial
imiş. vә kinetik. Əvvәlcә gәlin potensial enerjini
Bәs enerji nәdir? Enerji müәyyәn bir nәzәrdәn keçirәk. Benzindә elektrik gücü
işi görmәk üsuludur. Bu, güc anlayışının molekulları bir-birinә cәzb edir. Enerji bu
arxasında duran vә gücün mövcudluğuna molekullardadır – potensial enerji. Benzin
şәrait yaradan bir nәsnәdir. Bunu tam an- yanarkәn, bu potensial enerji azad olur.
lamaq üçün gәlin, avtomobili nәzәrdәn
keçirәk. Potensial enerjiyә başqa bir nümunә
dә hardansa asılmış hәr hansı bir yük ola
bilәr. Enerji bu yükdәdir, biz onu aşağı
buraxmaqla azad edә bilәrik. Şәlalәnin
qırağındakı, yaxud bәndin ağzındakı suyun
da potensial enerjisi var.
İndi yükü aşağı buraxaq, yaxud
şәlalәdәn tökülәn suya göz qoyaq. Onlar
bәlli sürәtlә düşәndә müәyyәn iş görürlәr
vә yaranan bu enerji “kinetik” enerji adlanır.
Kinetik enerji müәyyәn sürәtlә hәrәkәt
edәn bir әşyadan alınan enerjidir. Düşәn
yük özünün potensial enerjisini itirib,
kinetik enerji tapır. Enerjinin hәr iki
növünün gücü eynidir. Hәqiqәtdә
Kainatdakı ümumi enerjinin hәcmi daim
dәyişmәz qalır. Biz enerjini nә mәhv edә
bilәrik, nә dә onu yarada bilәrik. Enerji
lazım olanda, biz axan suyun, yanan
kömürün, parçalanan atomun enerjisindәn
istifadә edir, enerjinin bir növünü digәrinә
çeviririk.
S iz, yәqin, xәbәrdarsınız ki, alim- Avtomobili hәrәkәtә gәtirmәk üçün
lәrin әn başlıca vәzifәsi insana müәyyәn güc tәtbiq etmәk lazımdır. Bunun
dinc mәqsәdlәr üçün xidmәt üçünsә, hәmin gücü hardansa almaq
edәcәk nüvә enerjisi almaqdır. Buna nail lazımdır. Bәs gücü haradan almaq olar?
olmağımız, insan zәkasının әn böyük Enerjidәn! Onda bәs enerji haradan alınır?
nailiyyәtidir. Onu avtomobil mühәrrikinin silindrlәrindә
Albert Eynşteyn maddә ilә enerjinin yanan benzindәn alırlar. Bu enerji müәyyәn
qarşılıqlı әlaqәsi barәdә bir nәzәriyyә irәli gücü hәrәkәtә gәtirir, onlar da hәrәkәti
sürmüşdü. Başqa sözlә desәk, o, isbat avtomobilin mexanizmlәrinә ötürürlәr.
etmişdi ki, materiya enerjiyә çevrilә bilәr. Nәticәdә, mühәrrik çalışır vә buna görә,
Bu kәşf bizim dünyanı dәrkimizdә bir in- biz enerjiyә minnәtdar olmalıyıq.
qilab oldu. Sәn demә, materiya ikinci-
dәrәcәlidir, çünki әn mühüm faktor enerji Enerjinin iki növü bәllidir – potensial
imiş. vә kinetik. Əvvәlcә gәlin potensial enerjini
Bәs enerji nәdir? Enerji müәyyәn bir nәzәrdәn keçirәk. Benzindә elektrik gücü
işi görmәk üsuludur. Bu, güc anlayışının molekulları bir-birinә cәzb edir. Enerji bu
arxasında duran vә gücün mövcudluğuna molekullardadır – potensial enerji. Benzin
şәrait yaradan bir nәsnәdir. Bunu tam an- yanarkәn, bu potensial enerji azad olur.
lamaq üçün gәlin, avtomobili nәzәrdәn
keçirәk. Potensial enerjiyә başqa bir nümunә
dә hardansa asılmış hәr hansı bir yük ola
bilәr. Enerji bu yükdәdir, biz onu aşağı
buraxmaqla azad edә bilәrik. Şәlalәnin
qırağındakı, yaxud bәndin ağzındakı suyun
da potensial enerjisi var.
İndi yükü aşağı buraxaq, yaxud
şәlalәdәn tökülәn suya göz qoyaq. Onlar
bәlli sürәtlә düşәndә müәyyәn iş görürlәr
vә yaranan bu enerji “kinetik” enerji adlanır.
Kinetik enerji müәyyәn sürәtlә hәrәkәt
edәn bir әşyadan alınan enerjidir. Düşәn
yük özünün potensial enerjisini itirib,
kinetik enerji tapır. Enerjinin hәr iki
növünün gücü eynidir. Hәqiqәtdә
Kainatdakı ümumi enerjinin hәcmi daim
dәyişmәz qalır. Biz enerjini nә mәhv edә
bilәrik, nә dә onu yarada bilәrik. Enerji
lazım olanda, biz axan suyun, yanan
kömürün, parçalanan atomun enerjisindәn
istifadә edir, enerjinin bir növünü digәrinә
çeviririk.
