Page 71 - "Hər suala bir cavab" (I cild)

71

İsti nәdir?

B ir zamanlar elә hesab edirdilәr cisimlәrin temperaturu eynidir. Amma
ki, isti bir növ mayedir vә bir cisimlәrdәn biri istilik enerjisinin müәyyәn
cisimdәn digәrinә keçir. Bu xәyali hissәsini itirirsә (molekullar hәrәkәti
mayeni “istilik” adlandırırdılar. yavaşıtdı), ikinci cisim isә ondan elә hәmin
Bu gün biz artıq bilirik ki, әslindә istilik qәdәr isti alırsa (molekulların hәrәkәti
әşyada atom vә molekulların hәrәkәtә sürәtlәndi), onda biz deyirik ki, hәrarәt
gәlmәsi demәkdir. Mәsәlәn, havada atom daha isti cisimdәn daha soyuğuna keçdi
vә molekullar daim xaotik hәrәkәtdә olur. vә birinci cismin temperaturu ikincisindәn
Bu atom vә molekulların sürәti artarkәn yüksәk idi.
biz deyirik ki, havanın temperaturu
yüksәkdir, yaxud hava istidir. Əgәr onların
sürәti, mәsәlәn soyuq bir gündә olduğu
kimi yavaşdırsa, biz soyuq hiss edirik.
Atom vә molekullar hәm maye, hәm
bәrk cisimlәrdә havada olduğu kimi sәrbәst
hәrәkәt edә bilmәz, amma hәrәkәt bu,
yaxud başqa dәrәcәdә mümkündür.
Hә a buzun әrimә temperaturunda
belә, molekullar öz hәrәkәtini davam etdirir.
Hidrogen molekulu hәmin temperaturda
saniyәdә 1950 metr sürәtlә hәrәkәt edir.
Havanın 16 kub santimetrindә hәr saniyә,
molekullar arasında milyon-milyon toqquş-
ma baş verir.
İstiliklә temperatur eyni şey deyil. Kiçik
qaz sobasında odluğun temperaturu elә
böyük sobanın odluğundakı qәdәrdir.
Sadәcә, böyük odluq daha çox isti verir,
çünki yanacağı da daha çox yandırır.
İsti enerjinin formalarından biridir vә
biz onu ölçәndә, әslindә enerjini ölçürük.
İstilik kalori ilә ölçülür. Kalori bir qram
suyun temperaturunu 1 dәrәcә qaldırmaq
üçün lazım olan istilik enerjisidir. Cismin
temperaturu hәmin cismin malik olduğu
istilik enerjisinin sәviyyәsini göstәrir. Tem-
peraturu termometrlә ölçürlәr vә o,
dәrәcәlәrlә müәyyәn edilir.
İki cismin birlәşmәsi zamanı әgәr istilik
birindәn digәrinә keçmirsә, biz deyirik ki,