Page 190 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 190
Lampalar nә vaxt ixtira edilib?
İ nsan od әldә etmәyi öyrәnәnәdәk edirdilәr. Xeyli sonralar adamlar heyvan
istini vә işığı günәşdәn alırdı. Vә piyini daşlardakı çökәklәrә töküb, içinә
onun işini idarә edә bilmәdiyindәn, mamırdan fitil qoyaraq uzun müddәt fay-
insanlar soyuq vә zülmәtlә mübarizәdә dalana bildiklәri işıq mәnbәyi yaratdılar.
Günәşdәn çox asılı idilәr. Bu minvalla yağ çıraqları yarandı. Bunun
Amma insan od әldә etmәyi öyrәnәndәn nә vaxt baş verdiyini bilmirik, çünki tarix
sonra gördü ki, bәzi materiallar yaxşı, bu barәdә konkret bir söz demir.
digәrlәri pis yanır. Vә, yәqin, ona da fikir
verdi ki, piy odun üstünә düşәndә parlaq Yeni İngiltәrәdә, yәni Amerikada 1820-
işıq verir. Zaman keçdikcә, insan yananda ci ilәdәk çıraqlarda donuz piyindәn istifadә
daha çox işıq verәn şeylәri mәxsusi olunurdu. Balina piyindәn dә lampalarda
toplamağa başladı. Onlar müәyyәn növ istifadә etmәk üçün yağ alırdılar. Faktiki
olaraq, asan әldә olunan istәnilәn yağdan
ağacların budaqlarını divardakı yarıqlara işıqlandırma mәqsәdiylә istifadә etmәk
salırdılar vә bu ağaclar yavaş-yavaş, xeyli mümkün idi. Aralıq dәnizi sahillәrindә
vaxt әrzindә yanıb mağaranın içini bu mәqsәdlә zeytun yağı işlәdirdilәr.
işıqlandırırdı. Qәdim adamlar şam ağacının Yaponlar vә çinlilәr yağı müxtәlif qozalar-
budaqlarından da mәşәl kimi istifadә dan çıxarırdılar. Əgәr insanlar yerin
altından yanan minerallar tapmasaydılar,
biz dә, yәqin ki, indi işıqlandırma üçün
pambıq, günәbaxan yağından istifadә
edәrdik.
1859-cu ildә Amerikada neft tapıldı vә
bundan sonra vәziyyәt dәyişdi. Bizim
Azәrbaycanda isә neft, әslindә hәlә orta
әsrlәrdәn çıxarılırdı. Onu karvanlarla çox
uzaq ölkәlәrә göndәrirdilәr, amma o za-
manlar neftdәn yanacaq kimi yox, bir
dәrman kimi istifadә edirdilәr.
Nefti bağlı qabda qızdıranda, ondan
rәngsiz bir maye alırlar ki, onun adını
kerosin qoyublar. Bax lampalarda da hәmin
o kerosindәn istifadә etmәyә başladılar.
Düzdür, ilk dövrlәrdә ona “kömür yağı”
deyirdilәr, çünki neftin özü dә çox vaxt
elә kömürlә assosiasiya olunurdu.
Yәqin, sizin evdә dә kerosin lampası
var. Çoxları bu lampaları indiyә kimi evdә
saxlayır ki, qәflәtәn işıqlar sönәndә, istifadә
etsinlәr.
İ nsan od әldә etmәyi öyrәnәnәdәk edirdilәr. Xeyli sonralar adamlar heyvan
istini vә işığı günәşdәn alırdı. Vә piyini daşlardakı çökәklәrә töküb, içinә
onun işini idarә edә bilmәdiyindәn, mamırdan fitil qoyaraq uzun müddәt fay-
insanlar soyuq vә zülmәtlә mübarizәdә dalana bildiklәri işıq mәnbәyi yaratdılar.
Günәşdәn çox asılı idilәr. Bu minvalla yağ çıraqları yarandı. Bunun
Amma insan od әldә etmәyi öyrәnәndәn nә vaxt baş verdiyini bilmirik, çünki tarix
sonra gördü ki, bәzi materiallar yaxşı, bu barәdә konkret bir söz demir.
digәrlәri pis yanır. Vә, yәqin, ona da fikir
verdi ki, piy odun üstünә düşәndә parlaq Yeni İngiltәrәdә, yәni Amerikada 1820-
işıq verir. Zaman keçdikcә, insan yananda ci ilәdәk çıraqlarda donuz piyindәn istifadә
daha çox işıq verәn şeylәri mәxsusi olunurdu. Balina piyindәn dә lampalarda
toplamağa başladı. Onlar müәyyәn növ istifadә etmәk üçün yağ alırdılar. Faktiki
olaraq, asan әldә olunan istәnilәn yağdan
ağacların budaqlarını divardakı yarıqlara işıqlandırma mәqsәdiylә istifadә etmәk
salırdılar vә bu ağaclar yavaş-yavaş, xeyli mümkün idi. Aralıq dәnizi sahillәrindә
vaxt әrzindә yanıb mağaranın içini bu mәqsәdlә zeytun yağı işlәdirdilәr.
işıqlandırırdı. Qәdim adamlar şam ağacının Yaponlar vә çinlilәr yağı müxtәlif qozalar-
budaqlarından da mәşәl kimi istifadә dan çıxarırdılar. Əgәr insanlar yerin
altından yanan minerallar tapmasaydılar,
biz dә, yәqin ki, indi işıqlandırma üçün
pambıq, günәbaxan yağından istifadә
edәrdik.
1859-cu ildә Amerikada neft tapıldı vә
bundan sonra vәziyyәt dәyişdi. Bizim
Azәrbaycanda isә neft, әslindә hәlә orta
әsrlәrdәn çıxarılırdı. Onu karvanlarla çox
uzaq ölkәlәrә göndәrirdilәr, amma o za-
manlar neftdәn yanacaq kimi yox, bir
dәrman kimi istifadә edirdilәr.
Nefti bağlı qabda qızdıranda, ondan
rәngsiz bir maye alırlar ki, onun adını
kerosin qoyublar. Bax lampalarda da hәmin
o kerosindәn istifadә etmәyә başladılar.
Düzdür, ilk dövrlәrdә ona “kömür yağı”
deyirdilәr, çünki neftin özü dә çox vaxt
elә kömürlә assosiasiya olunurdu.
Yәqin, sizin evdә dә kerosin lampası
var. Çoxları bu lampaları indiyә kimi evdә
saxlayır ki, qәflәtәn işıqlar sönәndә, istifadә
etsinlәr.
