Page 189 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 189
Bu ? 189
Elektrik enerjisini kim ixtira edib?
O ki qaldı elektrikә, maraqlıdır isә biz deyәrdik ki, hәmin bu “maye”
ki, insan onu min illәrdәn bәri әslindә, mәnfi yüklü elektronlardan
öyrәnir, amma biz hәlә dә elek- ibarәtdir.
trikin nә olduğunu tam dәqiqliyiylә
bilmirik! Bu gün belә hesab edirlәr ki, Elektrik haqqında elm, yәqin ki, 1800-
elektrik çox xırda, yüklü hissәciklәrdir. Bu cü ildәn etibarәn, yәni Alessandro Volta
nәzәriyyәyә әsasәn, elektrik elektron, yaxud batareyanı kәşf edәndәn sonra sürәtli
digәr yüklәnmiş hissәciklәrdәn ibarәt olan inkişaf yoluna qәdәm qoydu. Bu kәşf in-
hәrәkәtli bir axındır. sanlara ilk daimi vә etibarlı enerji mәnbәyi
“Elektrik” sözü yunanların “elektron” verdi vә bu sahәdә bütün gәlәcәk ixtiralara
sözündәn yaranıb. Bu sözün mәnasını yol açmış oldu.
bilirsinizmi? “Elektron” kәhrәba demәkdir.
Hәlә eramızdan әvvәl 600-cü ildә yunanlar
bilirdi ki, әgәr kәhrәbanı nәyәsә sürtsәn,
o xırdaca kağız parçalarını özünә çәkә
bilir. Bu tәcrübәni siz, yәqin, orta mәktәbdә
fizika dәrsindә görmüsünüz.
1672-ci ilәdәk elektrikin öyrәnilmәsindә
elә bir irәlilәyiş olmayıb. Hәmin il O o
fon Gerrike adlı bir nәfәr öz әlini fırlanan
kükürd şarın yaxınlığında tutaraq, kәhrәba-
dan daha güclü elektrik әldә etdi. 1729-cu
ildә Stefan Qrey aşkar elәdi ki, bәzi
maddәlәr, xüsusilә dә metallar elektriki
keçirә bilir. Belә maddәlәrә “keçirici”
demәyә başladılar. O, hәm dә bunu aşkar
elәdi ki, şüşә, kükürd, kәhrәba vә mum
elektriki keçirmir. Onlara da “izolyator”
adı qoydular.
Növbәti mühüm addım 1733-cü ildә
atıldı. Fransız dü-Fey müsbәt vә mәnfi
elektrik yükünü kәşf etdi, amma sәhvәn
bu fikrә düşdü ki, bunlar elektrikin iki
müxtәlif növüdür. Bencamin Franklin elek-
trikin nә olduğunu izah etmәyә cәhd
göstәrәn ilk şәxs olub. Onun fikrincә
tәbiәtdә bütün maddәlәrdә “elektrik
mayesi” olur. Bәzi maddәlәr arasında
sürtünmә zamanı bu maye maddәlәrin
birindәn alınır, digәrinә ötürülür. Bu gün
Elektrik enerjisini kim ixtira edib?
O ki qaldı elektrikә, maraqlıdır isә biz deyәrdik ki, hәmin bu “maye”
ki, insan onu min illәrdәn bәri әslindә, mәnfi yüklü elektronlardan
öyrәnir, amma biz hәlә dә elek- ibarәtdir.
trikin nә olduğunu tam dәqiqliyiylә
bilmirik! Bu gün belә hesab edirlәr ki, Elektrik haqqında elm, yәqin ki, 1800-
elektrik çox xırda, yüklü hissәciklәrdir. Bu cü ildәn etibarәn, yәni Alessandro Volta
nәzәriyyәyә әsasәn, elektrik elektron, yaxud batareyanı kәşf edәndәn sonra sürәtli
digәr yüklәnmiş hissәciklәrdәn ibarәt olan inkişaf yoluna qәdәm qoydu. Bu kәşf in-
hәrәkәtli bir axındır. sanlara ilk daimi vә etibarlı enerji mәnbәyi
“Elektrik” sözü yunanların “elektron” verdi vә bu sahәdә bütün gәlәcәk ixtiralara
sözündәn yaranıb. Bu sözün mәnasını yol açmış oldu.
bilirsinizmi? “Elektron” kәhrәba demәkdir.
Hәlә eramızdan әvvәl 600-cü ildә yunanlar
bilirdi ki, әgәr kәhrәbanı nәyәsә sürtsәn,
o xırdaca kağız parçalarını özünә çәkә
bilir. Bu tәcrübәni siz, yәqin, orta mәktәbdә
fizika dәrsindә görmüsünüz.
1672-ci ilәdәk elektrikin öyrәnilmәsindә
elә bir irәlilәyiş olmayıb. Hәmin il O o
fon Gerrike adlı bir nәfәr öz әlini fırlanan
kükürd şarın yaxınlığında tutaraq, kәhrәba-
dan daha güclü elektrik әldә etdi. 1729-cu
ildә Stefan Qrey aşkar elәdi ki, bәzi
maddәlәr, xüsusilә dә metallar elektriki
keçirә bilir. Belә maddәlәrә “keçirici”
demәyә başladılar. O, hәm dә bunu aşkar
elәdi ki, şüşә, kükürd, kәhrәba vә mum
elektriki keçirmir. Onlara da “izolyator”
adı qoydular.
Növbәti mühüm addım 1733-cü ildә
atıldı. Fransız dü-Fey müsbәt vә mәnfi
elektrik yükünü kәşf etdi, amma sәhvәn
bu fikrә düşdü ki, bunlar elektrikin iki
müxtәlif növüdür. Bencamin Franklin elek-
trikin nә olduğunu izah etmәyә cәhd
göstәrәn ilk şәxs olub. Onun fikrincә
tәbiәtdә bütün maddәlәrdә “elektrik
mayesi” olur. Bәzi maddәlәr arasında
sürtünmә zamanı bu maye maddәlәrin
birindәn alınır, digәrinә ötürülür. Bu gün
