Page 186 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 186
Od necә yaranıb?
O d insanlara hәlә lap qәdim za- edә bilәrik. Onların bәzilәri indi dә bizim
manlardan bәlli olub. Avropada, әcdadlarımızın min illәr bundan әvvәlki
qәdim insanların yüz min illәrlә sәviyyәsindә qalıb.
qabaq yaşadığı mağaralarda daşların
arasında kömür qırıntıları vә yanmış Gәlin od almağın bir neçә primitiv
sümüklәr aşkarlanıb ki, bu da hәmin üsulu ilә tanış olaq. Alyaskada bәzi
yerlәrdә alov yandırıldığına dәlalәt edir. qәbilәlәrin hinduları, kükürdü iki daşın
Bәs insanlar tonqal qalamağı necә üzәrinә sürtüb onları zәrblә bir-birinә vu-
öyrәniblәr? Biz bunu ancaq tәxmin edә rurlar. Kükürd alışanda yanan daşın üzәrinә
bilәrik. İbtidai insan, yәqin ki, әvvәl hazır quru ot, yaxud başqa yanan material atırlar.
alovdan istifadә etmәyi öyrәnib, sonra isә
onu özü әldә edib. Mәsәlәn, şimşәk quru Çindә vә Hindistanda qırıq gil qabı
ağacı yandıra bilәrdi, ağacın közü uzun bambuk parçasına vururlar. Bambukun
müddәt qalardı, adam da hәmin közdәn qabığı çox sәrtdir vә öz keyfiyyәtinә görә
götürüb tonqal qalayar vә onu neçә illәr fitilә çox bәnzәyir. Eskimoslar adi kvars
qoruyub saxlayardı. daşını pirit (dәmir kolçedanı) parçasına
Biz mağara adamının od almağı necә çırpırlar. Pirit onların yaşadığı yerlәrdә
öyrәndiyini dә tәxmin edirik. İbtidai insan çox yayılıb. Şimali Amerika hinduları
qaranlıqda daşlar arasında dolaşaraq iki adәtәn iki ağacı bir-birinә sürtmәklә od
daşı bir-birinә vuranda tәsadüfәn qığılcım әldә edirlәr.
görüb. Amma, yәqin ki, bu yolla alov әldә
etmәyin mümkünlüyünü anlayanadәk neçә Qәdim Yunanıstanda vә Romada isә
nәsil dәyişib. Nәhayәt, kiminsә ağlına gәlib tamam başqa üsul vardı. Onlar adını
ki, iki müxtәlif daşı bir-birinә bәrk vurmaqla “yandırıcı şüşә” qoyduqları xüsusi lin-
alov almaq olar! zalardan istifadә edirdilәr ki, günәş
İbtidai insanın odu necә әldә etdiyini şüalarını bir nöqtәdә toplasınlar. Şüaların
bilmәk üçün daha bir üsul var. Biz primitiv istisi bir nöqtәdә cәmlәşәndә, quru ağac
insanların bunu necә etdiyini müşahidә alışırdı.
Yәqin, sizә bir çox xalqların qәdim za-
manlarda “әbәdi alov”a qulluq etdiyini
bilmәk maraqlı olar. Mayya vә asteklәr
Meksikada tonqalların sönmәmәsi üçün
onlara daim qulluq edirdilәr. Yunanlar,
misirlilәr vә romalılar da öz mәbәdlәrindә
әbәdi alov saxlayırdılar.
Amma Odlar Diyarı adlanan bizim
Azәrbaycanda elә yer var ki, orada qәdim
insanların oda qulluq etmәsinә ehtiyac
yox idi. Bakı әtrafında, “Yanardağ” deyilәn
yerdә, Suraxanıdakı Atәşgah mәbәdindә
yerin tәkindәn çıxan metan qazı daim
yanır. Odur ki, bizdә qәdim insanlar, böyük
ehtimalla, bu tәbii tonqallardan istifadә
edirdilәr.
O d insanlara hәlә lap qәdim za- edә bilәrik. Onların bәzilәri indi dә bizim
manlardan bәlli olub. Avropada, әcdadlarımızın min illәr bundan әvvәlki
qәdim insanların yüz min illәrlә sәviyyәsindә qalıb.
qabaq yaşadığı mağaralarda daşların
arasında kömür qırıntıları vә yanmış Gәlin od almağın bir neçә primitiv
sümüklәr aşkarlanıb ki, bu da hәmin üsulu ilә tanış olaq. Alyaskada bәzi
yerlәrdә alov yandırıldığına dәlalәt edir. qәbilәlәrin hinduları, kükürdü iki daşın
Bәs insanlar tonqal qalamağı necә üzәrinә sürtüb onları zәrblә bir-birinә vu-
öyrәniblәr? Biz bunu ancaq tәxmin edә rurlar. Kükürd alışanda yanan daşın üzәrinә
bilәrik. İbtidai insan, yәqin ki, әvvәl hazır quru ot, yaxud başqa yanan material atırlar.
alovdan istifadә etmәyi öyrәnib, sonra isә
onu özü әldә edib. Mәsәlәn, şimşәk quru Çindә vә Hindistanda qırıq gil qabı
ağacı yandıra bilәrdi, ağacın közü uzun bambuk parçasına vururlar. Bambukun
müddәt qalardı, adam da hәmin közdәn qabığı çox sәrtdir vә öz keyfiyyәtinә görә
götürüb tonqal qalayar vә onu neçә illәr fitilә çox bәnzәyir. Eskimoslar adi kvars
qoruyub saxlayardı. daşını pirit (dәmir kolçedanı) parçasına
Biz mağara adamının od almağı necә çırpırlar. Pirit onların yaşadığı yerlәrdә
öyrәndiyini dә tәxmin edirik. İbtidai insan çox yayılıb. Şimali Amerika hinduları
qaranlıqda daşlar arasında dolaşaraq iki adәtәn iki ağacı bir-birinә sürtmәklә od
daşı bir-birinә vuranda tәsadüfәn qığılcım әldә edirlәr.
görüb. Amma, yәqin ki, bu yolla alov әldә
etmәyin mümkünlüyünü anlayanadәk neçә Qәdim Yunanıstanda vә Romada isә
nәsil dәyişib. Nәhayәt, kiminsә ağlına gәlib tamam başqa üsul vardı. Onlar adını
ki, iki müxtәlif daşı bir-birinә bәrk vurmaqla “yandırıcı şüşә” qoyduqları xüsusi lin-
alov almaq olar! zalardan istifadә edirdilәr ki, günәş
İbtidai insanın odu necә әldә etdiyini şüalarını bir nöqtәdә toplasınlar. Şüaların
bilmәk üçün daha bir üsul var. Biz primitiv istisi bir nöqtәdә cәmlәşәndә, quru ağac
insanların bunu necә etdiyini müşahidә alışırdı.
Yәqin, sizә bir çox xalqların qәdim za-
manlarda “әbәdi alov”a qulluq etdiyini
bilmәk maraqlı olar. Mayya vә asteklәr
Meksikada tonqalların sönmәmәsi üçün
onlara daim qulluq edirdilәr. Yunanlar,
misirlilәr vә romalılar da öz mәbәdlәrindә
әbәdi alov saxlayırdılar.
Amma Odlar Diyarı adlanan bizim
Azәrbaycanda elә yer var ki, orada qәdim
insanların oda qulluq etmәsinә ehtiyac
yox idi. Bakı әtrafında, “Yanardağ” deyilәn
yerdә, Suraxanıdakı Atәşgah mәbәdindә
yerin tәkindәn çıxan metan qazı daim
yanır. Odur ki, bizdә qәdim insanlar, böyük
ehtimalla, bu tәbii tonqallardan istifadә
edirdilәr.
