Page 187 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 187
Bu ? 187
Kibriti kim kәşf edib?
İ nsanın qızınmaq, yemәk bişirmәk edilmәyә başlandı ki, bu da tәhlükәsiz
üçün alov әldә etmәk arzusu onu kibritlәrin yaranmasına gәtirib çıxardı. İlk
cürbәcür “kibritlәr” kәşf etmәyә tәhlükәsiz kibritlәr 1844-cü ildә İsveçdә
hәvәslәndirirdi. Mağara adamı qığılcımı istehsal olundu. Alışma üçün bütün zәruri
çaxmaq daşından alaraq ümid edirdi ki, kimyәvi komponentlәri kibritin başına
onunla quru yarpaqları yandıra bilәcәk. çәkmәk yerinә, qırmızı fosforu kibritin qu-
Romalılar neçә minillik sonra alov әldә tusuna çәkirdilәr. Kibrit çöpünü hәmin
etmәkdә onlardan bir balaca irәli gedә tәbәqәyә sürtәndә alışırdı. Belә kibritlәr
bildilәr. Onlar daşı daşa vurur vә әldә et- qutu üzәrindәki qata sürtülәnәdәk tam
diklәri qığılcımla, üzәrinә kükürd çәkdiklәri tәhlükәsiz idi.
qovu yandırırdılar.
Orta әsrlәrdә çaxmaqdaşı vә dәmirin İkinci Dünya müharibәsi dövründә bәzi
toqquşmasından alınan qığılcımla quru qoşun hissәlәri Sakit okeanın tropik
әsgini, yaxud mamırı yandırmağa çalışırdı- sahillәrinә göndәrilmişdi. Orada yağan
lar. Asan alışan belә materiallara “fitil” yağışlar, havadakı rütubәt adi kibritlәri
deyirlәr. yararsız edirdi. Onda Raymond Kadi adlı
Müasir kibrit, fosforun kәşfindәn sonra bir nәfәr suyun altında hә a 8 saat qalandan
ixtira olunub. Fosfor çox aşağı temperaturda sonra belә alışa bilәn bir kibrit düzәltdi!
alışan bir maddәdir. 1681-ci ildә Robert
Boyl adlı bir ingilis, üzәrinә kükürd çәkilmiş
talaşanı kükürdlә fosforun qarışığına saldı.
Kibrit belә ixtira olundu. Lakin talaşa elә
tez yanırdı ki, ondan istifadә edәrәk fay-
dalanmaq mümkün olmurdu.
İstifadә üçün rahat olan ilk kibritlәr
İngiltәrәdә Con Uoker adlı bir әczaçı
tәrәfindәn düzәldildi. Yandırmaq üçün bu
kibritlәri üzәri narın döyülmüş şüşә ilә
örtülmüş, bir-birinә möhkәm sıxılmış iki
kağız tәbәqәsinin arasından çәkmәk lazım
idi. 1833-cü ildә sürtünmә vasitәsiylә
alışdırmaq mümkün olan fosforlu kibritlәri
Avstriya vә Almaniyada düzәltdilәr. Lakin
yeni kibritlәrin bir böyük problemi vardı.
İstifadә olunan ağ, yaxud sarı fosfor kibrit
istehsal edәn fәhlәlәr üçün o qәdәr tәhlükәli
idi ki, onu 1906-cı ildә beynәlxalq müqavilә
әsasında qadağan etdilәr.
Bir müddәtdәn sonra istehsalatda
zәhәrli olmayan qırmızı fosfordan istifadә
Kibriti kim kәşf edib?
İ nsanın qızınmaq, yemәk bişirmәk edilmәyә başlandı ki, bu da tәhlükәsiz
üçün alov әldә etmәk arzusu onu kibritlәrin yaranmasına gәtirib çıxardı. İlk
cürbәcür “kibritlәr” kәşf etmәyә tәhlükәsiz kibritlәr 1844-cü ildә İsveçdә
hәvәslәndirirdi. Mağara adamı qığılcımı istehsal olundu. Alışma üçün bütün zәruri
çaxmaq daşından alaraq ümid edirdi ki, kimyәvi komponentlәri kibritin başına
onunla quru yarpaqları yandıra bilәcәk. çәkmәk yerinә, qırmızı fosforu kibritin qu-
Romalılar neçә minillik sonra alov әldә tusuna çәkirdilәr. Kibrit çöpünü hәmin
etmәkdә onlardan bir balaca irәli gedә tәbәqәyә sürtәndә alışırdı. Belә kibritlәr
bildilәr. Onlar daşı daşa vurur vә әldә et- qutu üzәrindәki qata sürtülәnәdәk tam
diklәri qığılcımla, üzәrinә kükürd çәkdiklәri tәhlükәsiz idi.
qovu yandırırdılar.
Orta әsrlәrdә çaxmaqdaşı vә dәmirin İkinci Dünya müharibәsi dövründә bәzi
toqquşmasından alınan qığılcımla quru qoşun hissәlәri Sakit okeanın tropik
әsgini, yaxud mamırı yandırmağa çalışırdı- sahillәrinә göndәrilmişdi. Orada yağan
lar. Asan alışan belә materiallara “fitil” yağışlar, havadakı rütubәt adi kibritlәri
deyirlәr. yararsız edirdi. Onda Raymond Kadi adlı
Müasir kibrit, fosforun kәşfindәn sonra bir nәfәr suyun altında hә a 8 saat qalandan
ixtira olunub. Fosfor çox aşağı temperaturda sonra belә alışa bilәn bir kibrit düzәltdi!
alışan bir maddәdir. 1681-ci ildә Robert
Boyl adlı bir ingilis, üzәrinә kükürd çәkilmiş
talaşanı kükürdlә fosforun qarışığına saldı.
Kibrit belә ixtira olundu. Lakin talaşa elә
tez yanırdı ki, ondan istifadә edәrәk fay-
dalanmaq mümkün olmurdu.
İstifadә üçün rahat olan ilk kibritlәr
İngiltәrәdә Con Uoker adlı bir әczaçı
tәrәfindәn düzәldildi. Yandırmaq üçün bu
kibritlәri üzәri narın döyülmüş şüşә ilә
örtülmüş, bir-birinә möhkәm sıxılmış iki
kağız tәbәqәsinin arasından çәkmәk lazım
idi. 1833-cü ildә sürtünmә vasitәsiylә
alışdırmaq mümkün olan fosforlu kibritlәri
Avstriya vә Almaniyada düzәltdilәr. Lakin
yeni kibritlәrin bir böyük problemi vardı.
İstifadә olunan ağ, yaxud sarı fosfor kibrit
istehsal edәn fәhlәlәr üçün o qәdәr tәhlükәli
idi ki, onu 1906-cı ildә beynәlxalq müqavilә
әsasında qadağan etdilәr.
Bir müddәtdәn sonra istehsalatda
zәhәrli olmayan qırmızı fosfordan istifadә
