Page 188 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 188
Şam harada ixtira olunub?
İ nsanın istifadә etdiyi ilk işıq mәnbәyi zamanlardan insanlara bәllidir. Biz belә
tonqalın içindәn götürdüyü yanan şamlarla hәlә Qәdim Roma müәlliflәrinin
ağac parçası olub. İlk çıraq isә әsәrlәrindәn tanışıq.
ortasında çökәk olan daş parçası, yaxud
balıqqulağı olub. Onun içinә yanacaq kimi Şamların keyfiyyәti uzun illәr boyu
ya heyvan, ya da balıq yağı tökür, ya quru eyni qalıb. 19-cu әsrin ortalarınadәk şam
qamışdan, ya da bitki lifindәn hörülmüş hazırlanması evdar qadınların birbaşa
xüsusi fitildәn istifadә edirdilәr. vәzifәsi idi. Onlar şamı belә düzәldirdilәr:
Şamlar qәdim zamanlardan var. İlk әvvәlcә qoyun, yaxud öküz piyini yekә
şamlar ortasında ağac lifindәn, yaxud әs- bir qazanda әridirdilәr. Şamın öz uzunlu-
gidәn düzәldilmiş fitil olan mum, ya da ğundan iki dәfә uzun olan pambıq lifini
başqa bir yağlı maddәdәn ibarәt yöndәmsiz, nazik ağac parçasından asıb iki ucunu bir-
kobud silindr şәklindә olurdu. Arı mu- birinә hörürdülәr. Fitil hazır olandan sonra
mundan düzәlәn şamlar da xeyli qәdim neçә dәnә belә ipi bir yerdә piyin içinә
basır vә sonra soyudurdular. Bu әmәliyyat
neçә dәfә tәkrar olunur, hәr dәfә fitilin
üzәrindәki qat bir az da qalınlaşırdı. Amma
hәr әmәliyyatdan sonra üzәri piylә örtülü
piliyi mütlәq soyutmaq lazım idi.
Piy qatı lazım olan qalınlığa çatanda
şam hazır olurdu. Bir az başını işlәdәn
qadınlar әrinmiş piyi içinә qabaqcadan
fitil qoyulmuş silindrik formaya birdәfәlik
tökür, orada soyudub silindrdәn hazır şam
çıxarırdılar. Amma çox vaxt yuxarıda tәsvir
etdiyimiz birinci üsuldan istifadә olunur-
du.
Şam istehsalı ilә mәşğul olan müasir
zavodlar indi öz mәhsullarının keyfiyyәtini
çox yaxşılaşdırıblar. İndi fitili azca burulmuş
pambıq saplardan düzәldir, istehsalda arı
mumu, parafin, piy vә digәr yağlı maddәlә-
rdәn istifadә edirlәr.
Şamı elә düzәldirlәr ki, işıq dәrәcәsi
çox, hisi mümkün qәdәr az olsun. Qәdim
zamanlarda şamlar yaman his edir, onların
xoşagәlmәz qoxusu olurdu, çünki piyin
tәrkibindә qliserin vardı. Müasir istehsal-
çılar isә qliserindәn can qurtarmağın
yollarını artıq bilirlәr.
İ nsanın istifadә etdiyi ilk işıq mәnbәyi zamanlardan insanlara bәllidir. Biz belә
tonqalın içindәn götürdüyü yanan şamlarla hәlә Qәdim Roma müәlliflәrinin
ağac parçası olub. İlk çıraq isә әsәrlәrindәn tanışıq.
ortasında çökәk olan daş parçası, yaxud
balıqqulağı olub. Onun içinә yanacaq kimi Şamların keyfiyyәti uzun illәr boyu
ya heyvan, ya da balıq yağı tökür, ya quru eyni qalıb. 19-cu әsrin ortalarınadәk şam
qamışdan, ya da bitki lifindәn hörülmüş hazırlanması evdar qadınların birbaşa
xüsusi fitildәn istifadә edirdilәr. vәzifәsi idi. Onlar şamı belә düzәldirdilәr:
Şamlar qәdim zamanlardan var. İlk әvvәlcә qoyun, yaxud öküz piyini yekә
şamlar ortasında ağac lifindәn, yaxud әs- bir qazanda әridirdilәr. Şamın öz uzunlu-
gidәn düzәldilmiş fitil olan mum, ya da ğundan iki dәfә uzun olan pambıq lifini
başqa bir yağlı maddәdәn ibarәt yöndәmsiz, nazik ağac parçasından asıb iki ucunu bir-
kobud silindr şәklindә olurdu. Arı mu- birinә hörürdülәr. Fitil hazır olandan sonra
mundan düzәlәn şamlar da xeyli qәdim neçә dәnә belә ipi bir yerdә piyin içinә
basır vә sonra soyudurdular. Bu әmәliyyat
neçә dәfә tәkrar olunur, hәr dәfә fitilin
üzәrindәki qat bir az da qalınlaşırdı. Amma
hәr әmәliyyatdan sonra üzәri piylә örtülü
piliyi mütlәq soyutmaq lazım idi.
Piy qatı lazım olan qalınlığa çatanda
şam hazır olurdu. Bir az başını işlәdәn
qadınlar әrinmiş piyi içinә qabaqcadan
fitil qoyulmuş silindrik formaya birdәfәlik
tökür, orada soyudub silindrdәn hazır şam
çıxarırdılar. Amma çox vaxt yuxarıda tәsvir
etdiyimiz birinci üsuldan istifadә olunur-
du.
Şam istehsalı ilә mәşğul olan müasir
zavodlar indi öz mәhsullarının keyfiyyәtini
çox yaxşılaşdırıblar. İndi fitili azca burulmuş
pambıq saplardan düzәldir, istehsalda arı
mumu, parafin, piy vә digәr yağlı maddәlә-
rdәn istifadә edirlәr.
Şamı elә düzәldirlәr ki, işıq dәrәcәsi
çox, hisi mümkün qәdәr az olsun. Qәdim
zamanlarda şamlar yaman his edir, onların
xoşagәlmәz qoxusu olurdu, çünki piyin
tәrkibindә qliserin vardı. Müasir istehsal-
çılar isә qliserindәn can qurtarmağın
yollarını artıq bilirlәr.
