Page 18 - book-online

ìÿä Àüàîüëó

tәzyiqlәrinә davam gәtirmәyәrәk, 1909-cu ildә ailәsi ilә
birlikdә İstanbula köçdü. O illәrdә nәşr olunan çeşidli
qәzet vә mәcmuәlәrdә çap etdirdiyi mәqalәlәrdә türkçülük
vә islam düşüncәsinin kifayәt qәdәr geniş yayılmadığı
ideyasına tәrәfdar çıxdı. Bir müddәt İstanbul Darülfü-
nununda rus dili vә türk tarixi fәnlәrini tәdris edәn
Əhmәd Ağaoğlu 1914-cü ildә Afyonkarahisardan Osmanlı
Mәclisi-Mәbusanına millәt vәkili seçildi. 1915-ci ildә
İ ihad vә Tәrәqqi Partiyasının Mәrkәzi Komitәsi üzvü
oldu. Oktyabr çevrilişindәn sonra Qafqaz ordularının
siyasi müşaviri kimi getdiyi Rusiyadan (mәtndә belә
getmişdir, әslindә Azәrbaycandan olmalıdır – V.Q.)
döndüyü zaman İstanbulda ingilislәr tәrәfindәn hәbs olu-
nub Malta sürgününә göndәrildi.

Sürgündәn 1921-ci ildә dönәn Ağaoğlu, Anadoluya
köçәrәk Ankara Hökumәtinin Ümumi mәtbuat baş müdiri
vәzifәsindә çalışmağa başladı. İkinci vә üçüncü dönәmlәrdә
Qars millәt vәkili kimi Türkiyә Böyük Millәt Mәclisinә
seçildi. 1930-cu ildә Cümhuriyyәt Sәrbәst Firqәsinin
qurulmasında iştirak etdi, partiyanın siyasi xә inin
müәyyәnlәşdirilmәsindә mühüm xidmәtlәr göstәrdi.
Partiyanın öz-özünü buraxmasından sonra İstanbula
dönüb darülfünunda hüquq tarixi dәrslәri verdi. Bu
illәrdә hakim Cümhuriyyәt Xalq Partiyasına müxalif
yazılarına görә, nәşr etdiyi “Axın” qәzetini hökumәtin
tәzyiqlәri nәticәsindә bağlamalı oldu. Ardınca ölkәdә
hәyata keçirilәn universitet islahatı nәticәsindә ali
mәktәblәrdәki fәaliyyәti dә sona çatdı vә pensiyaya çıxdı.

Düşüncә vә yazılarında Qәrb liberalizmini vә
azadlıqlarını әsas kimi götürәrkәn İslam islahatçılığını
vә demokratik milliyyәtçiliyi dә ardıcıllıqla müdafiә edәn
Əhmәd Ağaoğlunun әsas әsәrlәri aşağıdakılardır: “İslam
vә Axund” (1900), “İslamda qadın” (1905, 1959), “Üç
mәdәniyyәt” (1927, 1972), “Sәrbәst İnsanlar Ölkәsindә”
(1930), “Dövlәt vә Fәrd” (1933).

18