Page 174 - book-online
P. 174
ìÿä Àüàîüëó
Esendal halını pozmadan cavab verdi: “Qәtiyyәn
zarafat etmirәm. Hamısı sәmimi fikirlәrimdir. Əgәr
bütün bunları elәmәsәk, millәtimizin mәhv günü çox
yaxındadır”.
İran şahı Rza Pәhlәvinin1 “bәradәri-xasi-әzizi Mәmduh
Şövkәt bәy”i Tehranda tәkrar türk sәfiri kimi görmәk
istәmәsinin vә monarxın arzusundakı israr notlarının
әsl sәbәbini hәmin gecә anladım.
O sırada daxili işlәr vәkili olan Cümhuriyyәt Xalq
Partiyası әski baş katibi ilә yenisi arasındakı fәrq tam bu
qәdәr böyük idi!
Cümhuriyyәt Xalq Partiyası baş katibi kimi Mәmduh
Şövkәt Esendaldan yadigar qalacaq bәlkә dә yeganә
işıqlı xatirә, çox az insanın xәbәrdar olduğu aşağıdakı
hadisәdir:
Nihal Atsızın2 yazıları nәticәsindә başlanan “19 May
hәbslәri” artıq tam bir terror mәnzәrәsinә çevrilmәkdә
idi. Dövrün hakimlәri “Bu insanların әsl qayәlәri bizi
devirmәkdir!” – deyib uzaqdan-yaxından milliyyәtçi ki-
mi tanıdıqları hәr kәsi hәbsә atmaq istәdiklәri zaman
qarşılarında Esendalı gördülәr. “Mәn dә milliyyәtçiyәm.
Əgәr qәrarınız belә isә, o zaman mәni dә hәbs edin!”
Onun dәrviş tәbiәtini, mistika ilә dolu beynini, әski
1 Rza şah Pəhləvi (1878-1944) – İran şahı (1925-1941-ci illər), Pəhləvi sülaləsinin
qurucusu. Öz ölkəsində həyata keçirdiyi islahatlarda “Atatürk ilkələrindən”
əhəmiyyətli şəkildə yararlanmışdı. Xüsusilə 1933-cü ildə Türkiyəyə bir aylıq
səfərindən sonra islahatları daha da genişləndirmişdi və bu məsələlərdə türk səfiri
Esendalı özünün ən yaxın məsləhətçilərindən biri sayırdı.
2 Nihal Atsız (1905-1975) – türk yazıçısı, şair və fikir adamı. Cümhuriyyət
dövründə türkçülük fikrinin ardıcıl tərəfdarlarından biri kimi tanınmışdı. 1944-cü il,
mayın 19-da cümhurbaşqanı İsmət İnönünün başda Nihal Atsız və aralarında Al-
parslan Türkeş olmaqla bir qrup şəxsi “irqçilik-turançılıq” yaymaqda ittiham
etməsindən sonra 34 nəfər həbs edilmişdi. İki ildən çox davam edən məhkəmə
prosesi sonda müttəhimlərin bəraət almaları ilə başa çatmışdı.
174
Esendal halını pozmadan cavab verdi: “Qәtiyyәn
zarafat etmirәm. Hamısı sәmimi fikirlәrimdir. Əgәr
bütün bunları elәmәsәk, millәtimizin mәhv günü çox
yaxındadır”.
İran şahı Rza Pәhlәvinin1 “bәradәri-xasi-әzizi Mәmduh
Şövkәt bәy”i Tehranda tәkrar türk sәfiri kimi görmәk
istәmәsinin vә monarxın arzusundakı israr notlarının
әsl sәbәbini hәmin gecә anladım.
O sırada daxili işlәr vәkili olan Cümhuriyyәt Xalq
Partiyası әski baş katibi ilә yenisi arasındakı fәrq tam bu
qәdәr böyük idi!
Cümhuriyyәt Xalq Partiyası baş katibi kimi Mәmduh
Şövkәt Esendaldan yadigar qalacaq bәlkә dә yeganә
işıqlı xatirә, çox az insanın xәbәrdar olduğu aşağıdakı
hadisәdir:
Nihal Atsızın2 yazıları nәticәsindә başlanan “19 May
hәbslәri” artıq tam bir terror mәnzәrәsinә çevrilmәkdә
idi. Dövrün hakimlәri “Bu insanların әsl qayәlәri bizi
devirmәkdir!” – deyib uzaqdan-yaxından milliyyәtçi ki-
mi tanıdıqları hәr kәsi hәbsә atmaq istәdiklәri zaman
qarşılarında Esendalı gördülәr. “Mәn dә milliyyәtçiyәm.
Əgәr qәrarınız belә isә, o zaman mәni dә hәbs edin!”
Onun dәrviş tәbiәtini, mistika ilә dolu beynini, әski
1 Rza şah Pəhləvi (1878-1944) – İran şahı (1925-1941-ci illər), Pəhləvi sülaləsinin
qurucusu. Öz ölkəsində həyata keçirdiyi islahatlarda “Atatürk ilkələrindən”
əhəmiyyətli şəkildə yararlanmışdı. Xüsusilə 1933-cü ildə Türkiyəyə bir aylıq
səfərindən sonra islahatları daha da genişləndirmişdi və bu məsələlərdə türk səfiri
Esendalı özünün ən yaxın məsləhətçilərindən biri sayırdı.
2 Nihal Atsız (1905-1975) – türk yazıçısı, şair və fikir adamı. Cümhuriyyət
dövründə türkçülük fikrinin ardıcıl tərəfdarlarından biri kimi tanınmışdı. 1944-cü il,
mayın 19-da cümhurbaşqanı İsmət İnönünün başda Nihal Atsız və aralarında Al-
parslan Türkeş olmaqla bir qrup şəxsi “irqçilik-turançılıq” yaymaqda ittiham
etməsindən sonra 34 nəfər həbs edilmişdi. İki ildən çox davam edən məhkəmə
prosesi sonda müttəhimlərin bəraət almaları ilə başa çatmışdı.
174
