Page 129 - book-online
P. 129
Àòàìûí äîñòëàðû
Əhmәd bәy sualını verdi:
– Mәmlәkәtin gәlәcәyi necә olacaq?
Kitabın hәlә arası açılmamış sәhifәlәrindәn birinә
baxıb gәlişigözәl sözlәr söylәmәyә başladım: "Ey mәndәn
gәlәcәyin necә olacağını soruşan adam! Mәgәr sәn
bilmirsәnmi ki, insanlar bunu kәşf etmәyә qadir deyillәr?
Lakin keçmiş zamanların tәcrübәsinә әsaslanıb deyә
bilәrәm ki, Şәrqin әn qaranlıq günlәrindә sarısaçlı bir
qәhrәman ortaya çıxacaq, millәti әtrafına toplayaraq
hürriyyәtә vә zәfәrә aparacaq".
Əhmәd bәy inanmadı:
– Zarafatı burax!
– Nә zarafat? Al, özün bax!
Qısa müddәtdәn sonra qәribә bir bәnzәrliklә hәqiqәtә
çevrilәn bu falı, tәsadüflәrin heyrәtamiz misallarından
biri saymaq mümkündür”.
Daha bir xatirәsi: “Qafqazda Əhmәd bәylә birlikdә
qәzet çıxarırdıq. Bir gün mәn öhdәmә düşәn hissәni
vaxtında yazmamışdım. Əhmәd bәy gәldi, nә üçün
yazmadığımı soruşdu. Bәlkә bir az әsәbi idim, ona görә
dә sәrt cavab verdim. O da sәrtlәşdi, münaqişә ağır hal
aldı. Bilmirәm, birdәn-birә necә oldusa, yerimdәn qalxdım,
stulu götürüb Əhmәd bәyin üstünә yeridim. Bu zaman
onun da eyni hәrәkәti edәcәyini düşünürdüm. Lakin o,
irәli gәlib önümdә dayandı, boynunu bükdü: "Vur! –
dedi, – amma yazını ver”.
Aman allah, onda nә qәribә bir saflıq var idi?! İstiqlal
Mәhkәmәsindә üç Əlinin1 qarşısına onu iki süngülü
1 İstiqlal Məhkəməsi üzvlərinin adları müvafiq olaraq Әli Çətinqaya, Qılınc Әli,
Nəcib Әli bəy idi. Müəllif ittiham olunan şəxsin də adının Әli olduğunu nəzərdə tu-
taraq, onun “üç Әlinin qarşısına dördüncü kimi” gətirilməsindən bəhs edir. Türk
tarixşünaslığında İstiqlal Məhkəməsinin bu dönəm heyəti bəzən “Alilər
Məhkəməsi” (Anadolu türkcəsində “Әli” adı “Ali” kimi yazıldığı üçün həm
müstəqim, həm də məcazi mənada anlaşıla bilər) də adlandırılır.
129
Əhmәd bәy sualını verdi:
– Mәmlәkәtin gәlәcәyi necә olacaq?
Kitabın hәlә arası açılmamış sәhifәlәrindәn birinә
baxıb gәlişigözәl sözlәr söylәmәyә başladım: "Ey mәndәn
gәlәcәyin necә olacağını soruşan adam! Mәgәr sәn
bilmirsәnmi ki, insanlar bunu kәşf etmәyә qadir deyillәr?
Lakin keçmiş zamanların tәcrübәsinә әsaslanıb deyә
bilәrәm ki, Şәrqin әn qaranlıq günlәrindә sarısaçlı bir
qәhrәman ortaya çıxacaq, millәti әtrafına toplayaraq
hürriyyәtә vә zәfәrә aparacaq".
Əhmәd bәy inanmadı:
– Zarafatı burax!
– Nә zarafat? Al, özün bax!
Qısa müddәtdәn sonra qәribә bir bәnzәrliklә hәqiqәtә
çevrilәn bu falı, tәsadüflәrin heyrәtamiz misallarından
biri saymaq mümkündür”.
Daha bir xatirәsi: “Qafqazda Əhmәd bәylә birlikdә
qәzet çıxarırdıq. Bir gün mәn öhdәmә düşәn hissәni
vaxtında yazmamışdım. Əhmәd bәy gәldi, nә üçün
yazmadığımı soruşdu. Bәlkә bir az әsәbi idim, ona görә
dә sәrt cavab verdim. O da sәrtlәşdi, münaqişә ağır hal
aldı. Bilmirәm, birdәn-birә necә oldusa, yerimdәn qalxdım,
stulu götürüb Əhmәd bәyin üstünә yeridim. Bu zaman
onun da eyni hәrәkәti edәcәyini düşünürdüm. Lakin o,
irәli gәlib önümdә dayandı, boynunu bükdü: "Vur! –
dedi, – amma yazını ver”.
Aman allah, onda nә qәribә bir saflıq var idi?! İstiqlal
Mәhkәmәsindә üç Əlinin1 qarşısına onu iki süngülü
1 İstiqlal Məhkəməsi üzvlərinin adları müvafiq olaraq Әli Çətinqaya, Qılınc Әli,
Nəcib Әli bəy idi. Müəllif ittiham olunan şəxsin də adının Әli olduğunu nəzərdə tu-
taraq, onun “üç Әlinin qarşısına dördüncü kimi” gətirilməsindən bəhs edir. Türk
tarixşünaslığında İstiqlal Məhkəməsinin bu dönəm heyəti bəzən “Alilər
Məhkəməsi” (Anadolu türkcəsində “Әli” adı “Ali” kimi yazıldığı üçün həm
müstəqim, həm də məcazi mənada anlaşıla bilər) də adlandırılır.
129
