Page 582 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 582
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
sürünә o divarları yalamağına baxmaq nәdәnsә yadıma öz qanlı yarasını
yalayan canlını salırdı; necә olmasa da, onun iki ciyәrparası vә sevimli әri
bu divarların arasında yanıb külә dönmüşdü. Axşamüstü hadisәni öz gözü
ilә görmüş qonşu Püstә xala camaata danışırdı ki, yırtıcılar evdәn qaçan ata-
balanı iki dәfә necә tutub odun gur yerinә atıblar. Bunu eşidәn arvadlar
tәzәdәn qiyyә çәkdilәr. Onlar ağlaşa-ağlaşa üzlәrini cırır, saçlarını yolur,
murdar düşmәnә qarğış tökürdülәr. Әliyalın kişilәr heç cür qәrara gәlә
bilmirdilәr ki, necә elәsәlәr, namәrd qonşulardan layiqli qisas almaq olar.
Bibimin başına o bәdbәxt hadisә gәlәn gün kәndimizdә daha beş evin
qapısını qara xәbәr döydü. Elә bil dava başlanan gündәn bu xәbәr evlәri
növbәyә qoymuşdu, birindәn çıxıb o birinә girir, ordan o birisinә adlayır,
abırsız dilәnçitәk qapıları sülәnirdi. Bir dәfә mәn oturub hesabladım görüm,
kәnddә elә ev varmı, bәla ondan yan ötmüş olsun? Hamının, әlәlxüsus da
ahılların dediyindәn belә çıxırdı ki, onlar bibimin başına gәlәn müsibәtdәn
582 ağırını nәinki görüb, heç haqqında da eşitmәyiblәr. Onda heç bilmirdik ki,
bibimi gözlәyәn әsl fәlakәt hәlә qabaqdadır. Bir gün yazın әvvәllәrindә,
günortaüstü kәndә hay düşdü ki, üzümlükdә meynә budayanları tutublar.
Bu hadisәdәn sonra Seymur әminin şirlәri – kәnddә hamı onları belә
çağırırdı – bir qәdәr hörmәtdәn düşdülәr: daha günün günorta çağı da hadisә
hadisә dalınca baş verirdi... Әsir aparılanlar arasında bibim dә var idi. Bu
bizim üçün әsl müsibәt oldu. İllah da atam... O başını soxmağa yer axtarır,
bilmirdi kimi günahlandırsın ki, ürәyi soyusun. O, bibimin iki uşağı vә әri
odlara qalananda o qәdәr kәdәrlәnmәmişdi ki, bibim özü әsir aparılanda o
qәdәr qәm-qüssәyә batdı. Bәlkә dә, o gün bibim әlinә düşsәydi, atam onu
öz әllәri ilә boğub öldürәrdi. O heç cür başa düşә bilmirdi ki, bacısı niyә
öldüyü yerdә ölmürdü, onun üzümlükdә nә iti azmışdı axı? Әslindә hamının
әli iş-gücdәn soyumuşdu, heç kimin sabaha ümidi yox idi. Bibim özü işә-
gücә әl atırdı ki, başı qarışsın, dәrd-sәri unudulsun. O da belә...
Mәn әvvәl elә bilirdim, atamın belә asıb-kәsmәyi anama görәdir. Olur
onda belә şeylәr: anamın yanında döşünә döymәkdәn sanki hәzz alır. Amma
o, üzünü ikiәlli qapayıb “necә rüsvayi-cahan oldum, xudaya, sәn bu qıza
bir ucuz ölüm yetir” deyәndә inandım ki, o, bibimin ölümünü necә sidq-
ürәkdәn arzulayır. Anam da onu bu sözlәrlә sakitlәşdirdi:
– Olacağa carә yoxdu, nәdi qismәtdi.
O gün tәsәlliyә gәlәn adamların üzünә atamın necә xәcalәt çәkә-cәkә
çıxdığını görmәk niyәsә elә mәnim üçün dә ağır idi. Birtәhәr qaçıb canlarını
qurtarmış adamlar hadisәnin tәfsilatı barәdә danışdıqca düşmәn әlinә
keçmәmәkçün bibimin özünü qayadan atdığını eşidәndә kәndә xәbәr çatan
sürünә o divarları yalamağına baxmaq nәdәnsә yadıma öz qanlı yarasını
yalayan canlını salırdı; necә olmasa da, onun iki ciyәrparası vә sevimli әri
bu divarların arasında yanıb külә dönmüşdü. Axşamüstü hadisәni öz gözü
ilә görmüş qonşu Püstә xala camaata danışırdı ki, yırtıcılar evdәn qaçan ata-
balanı iki dәfә necә tutub odun gur yerinә atıblar. Bunu eşidәn arvadlar
tәzәdәn qiyyә çәkdilәr. Onlar ağlaşa-ağlaşa üzlәrini cırır, saçlarını yolur,
murdar düşmәnә qarğış tökürdülәr. Әliyalın kişilәr heç cür qәrara gәlә
bilmirdilәr ki, necә elәsәlәr, namәrd qonşulardan layiqli qisas almaq olar.
Bibimin başına o bәdbәxt hadisә gәlәn gün kәndimizdә daha beş evin
qapısını qara xәbәr döydü. Elә bil dava başlanan gündәn bu xәbәr evlәri
növbәyә qoymuşdu, birindәn çıxıb o birinә girir, ordan o birisinә adlayır,
abırsız dilәnçitәk qapıları sülәnirdi. Bir dәfә mәn oturub hesabladım görüm,
kәnddә elә ev varmı, bәla ondan yan ötmüş olsun? Hamının, әlәlxüsus da
ahılların dediyindәn belә çıxırdı ki, onlar bibimin başına gәlәn müsibәtdәn
582 ağırını nәinki görüb, heç haqqında da eşitmәyiblәr. Onda heç bilmirdik ki,
bibimi gözlәyәn әsl fәlakәt hәlә qabaqdadır. Bir gün yazın әvvәllәrindә,
günortaüstü kәndә hay düşdü ki, üzümlükdә meynә budayanları tutublar.
Bu hadisәdәn sonra Seymur әminin şirlәri – kәnddә hamı onları belә
çağırırdı – bir qәdәr hörmәtdәn düşdülәr: daha günün günorta çağı da hadisә
hadisә dalınca baş verirdi... Әsir aparılanlar arasında bibim dә var idi. Bu
bizim üçün әsl müsibәt oldu. İllah da atam... O başını soxmağa yer axtarır,
bilmirdi kimi günahlandırsın ki, ürәyi soyusun. O, bibimin iki uşağı vә әri
odlara qalananda o qәdәr kәdәrlәnmәmişdi ki, bibim özü әsir aparılanda o
qәdәr qәm-qüssәyә batdı. Bәlkә dә, o gün bibim әlinә düşsәydi, atam onu
öz әllәri ilә boğub öldürәrdi. O heç cür başa düşә bilmirdi ki, bacısı niyә
öldüyü yerdә ölmürdü, onun üzümlükdә nә iti azmışdı axı? Әslindә hamının
әli iş-gücdәn soyumuşdu, heç kimin sabaha ümidi yox idi. Bibim özü işә-
gücә әl atırdı ki, başı qarışsın, dәrd-sәri unudulsun. O da belә...
Mәn әvvәl elә bilirdim, atamın belә asıb-kәsmәyi anama görәdir. Olur
onda belә şeylәr: anamın yanında döşünә döymәkdәn sanki hәzz alır. Amma
o, üzünü ikiәlli qapayıb “necә rüsvayi-cahan oldum, xudaya, sәn bu qıza
bir ucuz ölüm yetir” deyәndә inandım ki, o, bibimin ölümünü necә sidq-
ürәkdәn arzulayır. Anam da onu bu sözlәrlә sakitlәşdirdi:
– Olacağa carә yoxdu, nәdi qismәtdi.
O gün tәsәlliyә gәlәn adamların üzünә atamın necә xәcalәt çәkә-cәkә
çıxdığını görmәk niyәsә elә mәnim üçün dә ağır idi. Birtәhәr qaçıb canlarını
qurtarmış adamlar hadisәnin tәfsilatı barәdә danışdıqca düşmәn әlinә
keçmәmәkçün bibimin özünü qayadan atdığını eşidәndә kәndә xәbәr çatan
