Page 584 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 584
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
Şayәstә xalaya da heç o qәdәr ürәyim yanmamışdı. Әgәr Әbdülәli
Allahından dönüb “ola bilsin ki, hәlә onları xaricә dә satdılar” xәbәrini bir
qәdәr gec versәydi, mәsәlәni onunla necә çürüdәcәyimiz o bir Allaha
qalardı. Mәnimçün әsl mәşәqqәt dә elә o andan başladı ki, bu qәfil xәbәri
eşitdim. O vaxtacan ümid elәyirdim ki, bibim haqqında daha nәlәr
eşidәcәyimdәn asılı olmayaraq, gec-tez, axırı o, bir gün evimizә qayıdacaq.
Hamı danışırdı ki, lazım gәlәndә orda heç uşağa, qadına, qocaya da rәhm
elәmirlәr, amma әsasәn kişilәri, illah da gәnclәri dәrhal qәtlә yetirirlәr.
Ürәyimdә elә hey Allaha yalvarırdım ki, nә olurdu, olaydı, bircә bibimi
xaricә satmayaydılar. Ona görә dә gözәl qızların orda pis-pis kinolara
çәkilmәk xәbәri mәni bir o qәdәr dә silkәlәmәdi. Bircә hәr dәfә bibimin
indi haralarda olduğunu fıkırlәşәndә az qalırdı, başıma hava gәlsin. Hәr dәfә
onuca xәyalımdan keçirirdim ki, әgәr bibim desә ki, iki oğlunu vә cavan
584 әrini onlar yandırıb kül elәyiblәr, bәlkә dә, bağışlayarlar onu. Onsuz da ona
olan olmuşdu. Bu vaxtlar hәmişә onu qınayırdım ki, bibim nәyә görәsә
bunları demәkdәn çәkinir, olsun ki, özünü sındırmaq, alçaltmaq istәmir,
ona görә... Mәğrurluq onun köhnә xasiyyәti idi.
Tәxminәn ay yarım belәcә keçdi vә bir gün bibimgilin düşmәn әsirlәri
ilә dәyişdirilәcәyi barәdә şad xәbәr dә kәndә çatdı. Guya, әlaltdan deyәn
olmuşdu ki, düşmәnlәr nә qәdәrsә pul da istәyiblәr. Bu, әsasәn qadınlar üçün
nәzәrdә tutulmuşdu. Atam o sözü eşidәn andan varından yox olmuşdu. Hiss
elәmәk olmurdu ki, o bundan şaddır, ya әksinә? Amma anamın onu necә
dilә tutduğunu görәndә hәr şey mәnә aydın oldu. Bәlkә dә, o, atamın
alakönül olduğunu görüb belә әl-ayağa düşmüşdü, çünkı atam nә “hә” deyәn
kimi “hә” deyir, nә dә birdәfәlik etirazını bildirirdi. Allah tәrәfi, anamın bu
işin sonrasından ehtiyat elәmәyә haqqı da vardı; birdәn iş işdәn keçәndәn
sonra atam günahı onun üstünә yıxsaydı, onda necә?
– Sabah desәlәr ki, Elxan pulundan qorxdu, daha onda tәqsiri bizim
boynumuza yıxma! – mәnim tәxminimә görә, anamın bu sözündәn sonra
atam hiss elәdi ki, pis-yaxşı hәr halda bacı onundu vә kimliyindәn,
necәliyindәn asılı olmayaraq, onun üçün cavabdehliyi dә mәhz qardaş
daşımalıdır. Sonra mәni yuxu tutdu vә bu söhbәtin ardından xәbәrim olmadı.
Sәhәr açılanda isә qapımızdakı beş maldan cәmi bircәciyinin qaldığını
gördüm.
Atam bibimin dalınca qonşu rayona, әsirlәrin dәyişdirilәcәyi yerә
gedәndәn sonra anam Әbdülәlinin ömrünә bir xeyli dua tökdü vә dedi,
neçәyә ki, onlar veriblәr, bu dar macalda inәklәri Әbdülәlidәn başqa bir
Şayәstә xalaya da heç o qәdәr ürәyim yanmamışdı. Әgәr Әbdülәli
Allahından dönüb “ola bilsin ki, hәlә onları xaricә dә satdılar” xәbәrini bir
qәdәr gec versәydi, mәsәlәni onunla necә çürüdәcәyimiz o bir Allaha
qalardı. Mәnimçün әsl mәşәqqәt dә elә o andan başladı ki, bu qәfil xәbәri
eşitdim. O vaxtacan ümid elәyirdim ki, bibim haqqında daha nәlәr
eşidәcәyimdәn asılı olmayaraq, gec-tez, axırı o, bir gün evimizә qayıdacaq.
Hamı danışırdı ki, lazım gәlәndә orda heç uşağa, qadına, qocaya da rәhm
elәmirlәr, amma әsasәn kişilәri, illah da gәnclәri dәrhal qәtlә yetirirlәr.
Ürәyimdә elә hey Allaha yalvarırdım ki, nә olurdu, olaydı, bircә bibimi
xaricә satmayaydılar. Ona görә dә gözәl qızların orda pis-pis kinolara
çәkilmәk xәbәri mәni bir o qәdәr dә silkәlәmәdi. Bircә hәr dәfә bibimin
indi haralarda olduğunu fıkırlәşәndә az qalırdı, başıma hava gәlsin. Hәr dәfә
onuca xәyalımdan keçirirdim ki, әgәr bibim desә ki, iki oğlunu vә cavan
584 әrini onlar yandırıb kül elәyiblәr, bәlkә dә, bağışlayarlar onu. Onsuz da ona
olan olmuşdu. Bu vaxtlar hәmişә onu qınayırdım ki, bibim nәyә görәsә
bunları demәkdәn çәkinir, olsun ki, özünü sındırmaq, alçaltmaq istәmir,
ona görә... Mәğrurluq onun köhnә xasiyyәti idi.
Tәxminәn ay yarım belәcә keçdi vә bir gün bibimgilin düşmәn әsirlәri
ilә dәyişdirilәcәyi barәdә şad xәbәr dә kәndә çatdı. Guya, әlaltdan deyәn
olmuşdu ki, düşmәnlәr nә qәdәrsә pul da istәyiblәr. Bu, әsasәn qadınlar üçün
nәzәrdә tutulmuşdu. Atam o sözü eşidәn andan varından yox olmuşdu. Hiss
elәmәk olmurdu ki, o bundan şaddır, ya әksinә? Amma anamın onu necә
dilә tutduğunu görәndә hәr şey mәnә aydın oldu. Bәlkә dә, o, atamın
alakönül olduğunu görüb belә әl-ayağa düşmüşdü, çünkı atam nә “hә” deyәn
kimi “hә” deyir, nә dә birdәfәlik etirazını bildirirdi. Allah tәrәfi, anamın bu
işin sonrasından ehtiyat elәmәyә haqqı da vardı; birdәn iş işdәn keçәndәn
sonra atam günahı onun üstünә yıxsaydı, onda necә?
– Sabah desәlәr ki, Elxan pulundan qorxdu, daha onda tәqsiri bizim
boynumuza yıxma! – mәnim tәxminimә görә, anamın bu sözündәn sonra
atam hiss elәdi ki, pis-yaxşı hәr halda bacı onundu vә kimliyindәn,
necәliyindәn asılı olmayaraq, onun üçün cavabdehliyi dә mәhz qardaş
daşımalıdır. Sonra mәni yuxu tutdu vә bu söhbәtin ardından xәbәrim olmadı.
Sәhәr açılanda isә qapımızdakı beş maldan cәmi bircәciyinin qaldığını
gördüm.
Atam bibimin dalınca qonşu rayona, әsirlәrin dәyişdirilәcәyi yerә
gedәndәn sonra anam Әbdülәlinin ömrünә bir xeyli dua tökdü vә dedi,
neçәyә ki, onlar veriblәr, bu dar macalda inәklәri Әbdülәlidәn başqa bir
