Page 140 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 140
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
Namazdan sonra toxqarına yatsıya qәdәr avazla Quran oxuyaraq,
qonşu qadınlarına “maşallah” dedirdir, oğulsuz analara ah çәkdirirdi.
Gündüzlәr dә onun üçün fәna keçmәzdi: Günortalar, әmisi piştaxtanın
üstündә döşәdiyi arşın malının üstündә yüklәdikdә, Sofi dükanın qabağında
dәstәmaz alardı vә sonra bәzәkli qablı Quranı açıb, son vәrәqlәrini tәkrar-
tәkrar oxur, әzbәrlәrdi. Әmisi oyanan kimi Quranı qoltuğuna vurub
yorğunluq vә aclıqla mәğrur bir halda mәscidә gedәrdi. Hәr dükanın
qarşısından keçdikdә “Sofi” kәlmәsinin deyilib, deyilmәdiyini eşitmәk üçün
qulaq kәsilirdi. O, bu Sofi kәlmәsini eşitmәkdәn o qәdәr xoşlanırdı ki, adını
sorana Sofi deyә cavab vermәk istәrdi.
İyirmi yaşına yetişdikdә o, hәmyaşıdlarından, tay-tuşlarından qaçıb mol-
lalara, mәdrәsә tәlәbәlәrinә, dәrvişlәrә yaklaşır, onlarla mübahisәyә qarışırdı.
Bu zaman o, qadınlardan da qaçmağa başlamışdı. Küçәnin o biri
140 başından bir qadın gәldiyini görcәk dönüb başqa küçәdәn gedәr vә ya qadın
gәlib keçәnә kimi bir bucağa sıxılıb durardı. Evlәrindә anasının, bacısının
yanında çox oturmaz, qadın söhbәti başlayacaq olsa, başını alıb çıxardı.
Mәşhәddәn gәlәndә iyirmi beş yaşında idi. Vәtәninә yetişcәk bir xәbәr
eşitdi: onu evlәndirmәk istәyirlәrmiş.
Bu xәbәr bütün qәsәbәdә çalxalandı.
– “Sofi evlәnir, Sofi ayılıb,” cümlәlәri çayxanaların gündәlik mövzusu
oldu. Sofi üçün bu vәziyyәt ölümdәn betәr idi. Dәrhal anasının yanına yavık
adamlarından birini göndәrmәk istәdi, fәqәt onun yavık adamı yox idi ki...
Birdәn yadına iki dәfә Mәşhәdi ziyarәt etmiş olan, bir gözü şikәst, evlәrә
su daşımaq, hamam boğçası götürmәklә başını saxlayan mәşәdi Qәrib
gәlmişdi. Onu anasının yanına göndәrәrәk “mәn evlәnmәyәcәyәm, heç vaxt
evlәnmәyәcәyәm” demәsini dәrhal ona tapşırdı.
Bu ittifaqdan sonra Sofini barmaq ilә göstәrәn daha da çoxalmağa
başlamışdı.
– Sofi, hәqiqi sofidir.
Ona da bu qәdәri yetәrdi.
Üzәrindә oturduğu xalçanın naxışlarına tamaşa edәn gözlәri oynadı.
Kiçik qardaşının üzündә dolaşmağa başladı.
Artıq zurna susmuş, ortalıqda yorğun bir fısıltı başlamışdı. İndi hәr kәs
qalxacaq toy sahiblәrinә “Allah mübarәk etsin” deyәrәk çıxıb gedәcәkdi.
Bir az ötәdә üç nәfәr durmuş, gizli-gizli danışır, ona baxaraq gülürlәrdi.
– Yenә mәnim haqqımda.
Kalkdı, gizli bir yerә çәkilәcәkdi. O, hәr zaman izzәti-nәfsinә, rişxәnd
ilә gülәn adamlardan “Sofi, Allah mübarәk etsin” cümlәsini eşitmәyә davam
edә bilmәyәcәkdi.
Namazdan sonra toxqarına yatsıya qәdәr avazla Quran oxuyaraq,
qonşu qadınlarına “maşallah” dedirdir, oğulsuz analara ah çәkdirirdi.
Gündüzlәr dә onun üçün fәna keçmәzdi: Günortalar, әmisi piştaxtanın
üstündә döşәdiyi arşın malının üstündә yüklәdikdә, Sofi dükanın qabağında
dәstәmaz alardı vә sonra bәzәkli qablı Quranı açıb, son vәrәqlәrini tәkrar-
tәkrar oxur, әzbәrlәrdi. Әmisi oyanan kimi Quranı qoltuğuna vurub
yorğunluq vә aclıqla mәğrur bir halda mәscidә gedәrdi. Hәr dükanın
qarşısından keçdikdә “Sofi” kәlmәsinin deyilib, deyilmәdiyini eşitmәk üçün
qulaq kәsilirdi. O, bu Sofi kәlmәsini eşitmәkdәn o qәdәr xoşlanırdı ki, adını
sorana Sofi deyә cavab vermәk istәrdi.
İyirmi yaşına yetişdikdә o, hәmyaşıdlarından, tay-tuşlarından qaçıb mol-
lalara, mәdrәsә tәlәbәlәrinә, dәrvişlәrә yaklaşır, onlarla mübahisәyә qarışırdı.
Bu zaman o, qadınlardan da qaçmağa başlamışdı. Küçәnin o biri
140 başından bir qadın gәldiyini görcәk dönüb başqa küçәdәn gedәr vә ya qadın
gәlib keçәnә kimi bir bucağa sıxılıb durardı. Evlәrindә anasının, bacısının
yanında çox oturmaz, qadın söhbәti başlayacaq olsa, başını alıb çıxardı.
Mәşhәddәn gәlәndә iyirmi beş yaşında idi. Vәtәninә yetişcәk bir xәbәr
eşitdi: onu evlәndirmәk istәyirlәrmiş.
Bu xәbәr bütün qәsәbәdә çalxalandı.
– “Sofi evlәnir, Sofi ayılıb,” cümlәlәri çayxanaların gündәlik mövzusu
oldu. Sofi üçün bu vәziyyәt ölümdәn betәr idi. Dәrhal anasının yanına yavık
adamlarından birini göndәrmәk istәdi, fәqәt onun yavık adamı yox idi ki...
Birdәn yadına iki dәfә Mәşhәdi ziyarәt etmiş olan, bir gözü şikәst, evlәrә
su daşımaq, hamam boğçası götürmәklә başını saxlayan mәşәdi Qәrib
gәlmişdi. Onu anasının yanına göndәrәrәk “mәn evlәnmәyәcәyәm, heç vaxt
evlәnmәyәcәyәm” demәsini dәrhal ona tapşırdı.
Bu ittifaqdan sonra Sofini barmaq ilә göstәrәn daha da çoxalmağa
başlamışdı.
– Sofi, hәqiqi sofidir.
Ona da bu qәdәri yetәrdi.
Üzәrindә oturduğu xalçanın naxışlarına tamaşa edәn gözlәri oynadı.
Kiçik qardaşının üzündә dolaşmağa başladı.
Artıq zurna susmuş, ortalıqda yorğun bir fısıltı başlamışdı. İndi hәr kәs
qalxacaq toy sahiblәrinә “Allah mübarәk etsin” deyәrәk çıxıb gedәcәkdi.
Bir az ötәdә üç nәfәr durmuş, gizli-gizli danışır, ona baxaraq gülürlәrdi.
– Yenә mәnim haqqımda.
Kalkdı, gizli bir yerә çәkilәcәkdi. O, hәr zaman izzәti-nәfsinә, rişxәnd
ilә gülәn adamlardan “Sofi, Allah mübarәk etsin” cümlәsini eşitmәyә davam
edә bilmәyәcәkdi.
