Page 446 - design_Topcubashov_Full_Layout 1

Əlimərdan bəy Topçubaşov

verilәn mәrkәz Xәzәr dәnizi sahilindәki hissәdir. İndi bu
әrazi mәşhur neft yataqlarına malik şәhәrin adı ilә Bakı
bölgәsi kimi tanınır.
Dәrinliklәrindә tәbii neft vә qaz sәrvәtlәri gizlәnmiş
bölgә әn qәdim zamanlardan “әbәdi odlar yurdu” kimi
mәşhurlaşıb. Kökü qәdim fars sözü “Azәrpataqan”dan
yaranmış “Azәrbaycan”, yaxud da “Azәristan” adı da ilk
növbәdә hәmin zәngin tәbii sәrvәtlә bağlıdır. Tarixә qәdәrki
dövrdәn mәlum olan bu ad yalnız rәvayәtlәrә әsaslanmır.
Bakı regionundakı mәhsuldar neft yataqları Azәrbaycanın
mәnşәyini hәr hansı yazılı mәnbәdәn daha yaxşı ifadә edir.
Sönmәyәn alov dillәri kimi Azәrbaycan da taleyin oyunlarına,
siyasi vә sosial çevrilişlәrә, iqtisadi dәyişikliklәrә baxmayaraq,
öz yoluna davam edib. Azәrbaycan torpaqları Makedoniyalı
İskәndәrdәn 553 tutmuş Teymurlәngә 554 qәdәr bir çox mәşhur
fatehlәr görüb. Onun sakinlәri әrәblәr, farslar, Osmanlı
türklәri vә başqaları ilә üz-üzә gәliblәr. Bu çağırılmamış
446
qonaqlar, tәbii ki, Azәrbaycanın әrazi vә etnik tәrkibinin
әsaslı surәtdә dәyişilmәsinә tәsirsiz qalmayıblar. Ölkәnin
bir hissәsi hәrbi güc tәtbiq edilmәklә İrana birlәşdirilib,
digәr hissәsi isә Qafqazın coğrafi sәrhәdlәri daxilindә qalıb.
Mәhz bu şәrait Azәrbaycan xalqının taleyindә mühüm rol
oynayıb.

Müstәqil xanlıqlar
Qafqazdakı Azәrbaycan regionu uzun müddәt özünün
tam siyasi müstәqilliyini qoruyub. XVII әsrdә ölkә müstәqil
xanlıqlardan ibarәt idi. Mövcud şәraitin tәsiri altında onlardan
bәzilәri İrandakı şah hakimiyyәtini tanımağa mәcbur olurdular.
Lakin bu da hәmin müstәqil xanlıqların tez-tez İran, elәcә
dә Türkiyә, Gürcüstan, nәhayәt, Rusiya ilә silahlı münaqişәlәrә
cәlb edilmәlәrinin qarşısını ala bilmirdi. Müharibәlәrin çoxu
müdafiә xarakteri daşıyırdı vә aydındır ki, xanlıqlar