Page 31 - design_Topcubashov_Full_Layout 1

...Xalqımızın müstəqil yaşayacağına inanırdıq

türk-müsәlman xalqlarının milli maraqlarının müdafiәçisi,
partiya sәdri kimi gördüyü işlәr, bir sözlә, hәr şey unutdurulmuş,
üzәrinә bilinmәzlik vә mübhәmlik pәrdәsi çәkilmişdi. Bu,
әslindә, sovet rejiminin, Stalin idarәçiliyinin mahiyyәtinә uyğun
yanaşma tәrzi idi – insan özü ortada yoxdursa, onun adı vә
әmәllәri meydanda deyilsә, demәli, problem dә yoxdur...
Sovet rejimi şәraitindә Әlimәrdan bәy Topçubaşovun adına,
irsinә vә fәaliyyәtinә münasibәtdә unutqanlıq pәrdәsinin
qaldırılmasına yalnız 1970-ci illәrin ortalarında cәhd göstәrildi.
Azәrbaycan xalqının ümummilli lideri Heydәr Әliyevin tәşәbbüsü
ilә onun arxivinin vәtәnә gәtirilmәsi mәsәlәsi qaldırıldı. Oğlu,
Fransanın tanınmış şәrqşünas alimlәrindәn biri, uzun illәr
atasının әn yaxın kömәkçisi Әlәkbәr bәy Topçubaşovun rәsmәn
ölkәmizә sәfәrinin tәşkili gündәliyә çıxarıldı. Lakin sovet
rejiminin hәlә kifayәt qәdәr güclü olduğu dövrdә bu mәsәlәlәrin
hәlli ilk baxışdan göründüyü qәdәr dә asan deyildi.
XX әsrin sonlarında Azәrbaycanın dövlәt müstәqilliyinin
bәrpası әsrin әvvәllәrindә xalqa bu müstәqilliyi daddırmağı,
yoxdan üçrәngli bir bayraq yaratmağı bacaran millәt fәdailәrinә 31
dә ikinci hәyat verdi, mübarizәlәrinin haqq olduğunu dünyaya
bәyan etdi. Onların arxivlәrin küncündәn, saralmış qәzet vә
jurnal sәhifәlәrindәn, xarici ölkәlәrin kitabxanalarından tapılan
әsәrlәri, mәqalә vә mәktubları pozulan, saxtalaşdırılan, hәr
vasitә ilә unutdurulmağa cәhd edilәn yaxın tariximizin namәlum
sәhifәlәrini dә qismәn bәrpa etmәyә imkan verdi.
Yadımdadır, 1989-cu illәrdә, Meydan hәrәkatının qızğın
dövründә düz 70 il әvvәl – 1919-cu ildә Ә.Topçubaşovun
rәhbәr liyi altındakı Azәrbaycan nümayәndә heyәtinin Paris
sülh konfransına tәqdim etdiyi “Qafqaz Azәrbaycanı
Respublikasının sülh konfransından tәlәblәri” adlı sәnәdi
ingiliscәdәn çevirib (tәrcümәçi bu sәtirlәrin müәllifi idi – V.Q.)
linotip üsulu ilә çoxaltmışdıq, cildlәyib kitabça halına salmışdıq.
Onun oxunmaqdan didilmiş vәrәqlәri Azadlıq meydanına
toplaşan on minlәrlә insanın arasında әl-әl gәzirdi. Hәmin
günlәrdә can atdıqlarımızla 70 il öncәki niyyәtlәr arasındakı
qeyri-adi bәnzәrlik sәnәdlә tanış olanların hamısında xoş bir