Page 216 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 216
Hansı musiqi alәti birinci olub?
B u barәdә bir әfsanә var, amma o Pan haqqında әfsanәdәn mәlum olur
fantaziyadan başqa bir şey deyil. ki, adamlar necә cürbәcür musiqi alәtlәri
Yunan mifologiyasına әsasәn, ilk düzәltmәk fikrinә düşüblәr. Ola bilәr ki,
musiqi alәtini – çoban tütәyini Pan adlı bu alәtlәr әvvәlcә tәbiәtin sәslәrini
bir tanrı düzәldib. Bir dәfә o sahildә yamsılayırdı, amma insanın özü dә öz
gәzәrkәn bir parça qamış götürüb tәsadüfәn musiqisini yaratmağa çalışırdı.
bir tәrәfdәn üfürüb vә görüb ki, onun
nәfәsi qamışdan keçәrkәn qәribә, şikayәtli Ümumiyyәtlә, ilk musiqi alәtlәri zәrb
bir sәs çıxardı. O, qamışın gövdәsini qeyi- alәtlәri (tәbil kimi) sayılır. Sonralar insan
bәrabәr hissәlәrә bölüb sonra bir yerdә heyvanların buynuzundan düzәltdiyi
bağlayır vә belәliklә, ilk musiqi alәti nәfәsli alәtlәri kәşf etdi. Hәmin o ilk sadә
yaranıb! alәtlәrdәn müasir mis nәfәs alәtlәri törәyib.
Amma hәqiqәt belәdir ki, biz ilk musiqi İnsan özünün musiqi duyumunu artırdıqca,
alәtinin nә olduğunu deyә bilmәrik, çünki qamışdan, qarğıdan istifadә edir vә bu
görünür, yer üzündәki bütün ibtidai in- minvalla artıq daha incә, daha tәbii sәslәr
sanlar cürbәcür әşyalardan istifadә etmәklә, çıxarırdı.
melodiyalar yaradırdılar. Bu çox vaxt
hansısa dini mәrasimlәrlә әlaqәdar Nәhayәt, insan sadә liranı vә arfanı
musiqilәr olurdu vә tamaşaçılar özlәri dә icad etdi. Bütün kamanlı, yaxud yaylı
hәmin mәrasimdә iştirak edirdilәr. Onlar alәtlәr mәhz bu iki alәtdәn törәdi.
rәqs edir, tәbil döyәclәyir, әl çalır vә eyni
zamanda mahnı oxuyurdular. Bu yalnız Orta әsrlәrdә sәlibçilәr öz sәfәrlәrindәn
lәzzәt almaq üçün deyildi. Bu primitiv cürbәcür şәrq musiqi alәtlәri gәtirdilәr.
musiqi, insan hәyatının әhәmiyyәtli bir Onları o vaxt Avropada artıq mövcud olan
parçası idi. xalq alәtlәriylә kombinә edәrәk indi istifadә
olunan vә yaxşı tanıdığımız musiqi alәtlәri
yaratdılar.
B u barәdә bir әfsanә var, amma o Pan haqqında әfsanәdәn mәlum olur
fantaziyadan başqa bir şey deyil. ki, adamlar necә cürbәcür musiqi alәtlәri
Yunan mifologiyasına әsasәn, ilk düzәltmәk fikrinә düşüblәr. Ola bilәr ki,
musiqi alәtini – çoban tütәyini Pan adlı bu alәtlәr әvvәlcә tәbiәtin sәslәrini
bir tanrı düzәldib. Bir dәfә o sahildә yamsılayırdı, amma insanın özü dә öz
gәzәrkәn bir parça qamış götürüb tәsadüfәn musiqisini yaratmağa çalışırdı.
bir tәrәfdәn üfürüb vә görüb ki, onun
nәfәsi qamışdan keçәrkәn qәribә, şikayәtli Ümumiyyәtlә, ilk musiqi alәtlәri zәrb
bir sәs çıxardı. O, qamışın gövdәsini qeyi- alәtlәri (tәbil kimi) sayılır. Sonralar insan
bәrabәr hissәlәrә bölüb sonra bir yerdә heyvanların buynuzundan düzәltdiyi
bağlayır vә belәliklә, ilk musiqi alәti nәfәsli alәtlәri kәşf etdi. Hәmin o ilk sadә
yaranıb! alәtlәrdәn müasir mis nәfәs alәtlәri törәyib.
Amma hәqiqәt belәdir ki, biz ilk musiqi İnsan özünün musiqi duyumunu artırdıqca,
alәtinin nә olduğunu deyә bilmәrik, çünki qamışdan, qarğıdan istifadә edir vә bu
görünür, yer üzündәki bütün ibtidai in- minvalla artıq daha incә, daha tәbii sәslәr
sanlar cürbәcür әşyalardan istifadә etmәklә, çıxarırdı.
melodiyalar yaradırdılar. Bu çox vaxt
hansısa dini mәrasimlәrlә әlaqәdar Nәhayәt, insan sadә liranı vә arfanı
musiqilәr olurdu vә tamaşaçılar özlәri dә icad etdi. Bütün kamanlı, yaxud yaylı
hәmin mәrasimdә iştirak edirdilәr. Onlar alәtlәr mәhz bu iki alәtdәn törәdi.
rәqs edir, tәbil döyәclәyir, әl çalır vә eyni
zamanda mahnı oxuyurdular. Bu yalnız Orta әsrlәrdә sәlibçilәr öz sәfәrlәrindәn
lәzzәt almaq üçün deyildi. Bu primitiv cürbәcür şәrq musiqi alәtlәri gәtirdilәr.
musiqi, insan hәyatının әhәmiyyәtli bir Onları o vaxt Avropada artıq mövcud olan
parçası idi. xalq alәtlәriylә kombinә edәrәk indi istifadә
olunan vә yaxşı tanıdığımız musiqi alәtlәri
yaratdılar.
