Page 100 - "Hər suala bir cavab" (I cild)
P. 100
Ağaclar necә böyüyür?
B ütün canlılar kimi ağacların da tәzә yarpaqlar әmәlә gәtirir. Bu minvalla
böyümәsi üçün qida lazımdır. yeni pöhrәlәr boy atır.
Bәs ağac ona lazım olan qidanı
necә alır? Zaman keçdikcә, budaqların ucları öz
Bitki torpaqdan su vә mineral duzlar, aktivliyini itirir, onların boy atması zәiflәyir.
havadan karbon iki oksidi alır; yaşıl Yeni hüceyrәlәr sәrtlәşir, onların başında
yarpaqlar isә Günәş enerjisini nişastaya, pulcuqlar yaranır, onlar tәdricәn tumurcuğa
şәkәrә vә sellülozaya çevirir. Yәni ağacda, çevrilir. Belә tumurcuqları qışda ağacların
böyümә vә inkişafı tәmin edәn kimyәvi budağında asanlıqla görmәk olar.
proseslәr gedir.
Ağacın oduncağı ilә qabığının arasında Yazda hәmin pulcuqlar quruyub
“kambi” adlanan nazik qat var. Bu qatda tökülür, tumurcuqlar açılır. Gördüyünüz
yeni hüceyrәlәr yaranır. Kambinin iç kimi, kambi qatı vә hüceyrәlәr ağacın hәr
tәrәfindә yaranan hüceyrәlәr oduncağı, il eninә-uzununa böyümәsini tәmin edir.
çöl tәrәfindәkilәr ağacın qabığını әmәlә
gәtirir. Ona görә dә yaşı artdıqca, ağacın Ağacın kәsiyindә ardıcıl açıq vә tünd
diametri dә böyüyür. halqaları, yәqin, hamınız görmüsünüz.
Ağacın diametri daim böyüyür, amma Rәnglәrin fәrqi ona dәlalәt edir ki, oduncağa
qabığı elә deyil. Yaş artdıqca, qabıq daha daxil olan hüceyrәlәrın ölçüsü eyni deyil.
tez-tez çatlayır, ölür, qopub düşür. Açıq rәngli zolaqlar ölçüsü iri olan, yazda
Ağac hәm boyuna, hәm dә eninә vә erkәn yayda yaranan hüceyrәlәrdәn
böyüyür. Hәr budağın ucunda canlı hücey- ibarәtdir. Tünd rәngli zolaqlar isә daha
rәlәr olur. Aktiv böyümә zamanı bu xırda, sıx yerlәşәn vә yayın axırında әmәlә
hüceyrәlәr bölünür, onlardan yeni-yeni gәlәn hüceyrәlәrdәndir. Onların ölçüsünә
hüceyrәlәr yaranır. Budaqlar boy ataraq görә bir ildә әmәlә gәlәn oduncağın
miqdarını tәyin etmәk olar, halqaların sayı
isә ağacın yaşına dәlalәt edir.
B ütün canlılar kimi ağacların da tәzә yarpaqlar әmәlә gәtirir. Bu minvalla
böyümәsi üçün qida lazımdır. yeni pöhrәlәr boy atır.
Bәs ağac ona lazım olan qidanı
necә alır? Zaman keçdikcә, budaqların ucları öz
Bitki torpaqdan su vә mineral duzlar, aktivliyini itirir, onların boy atması zәiflәyir.
havadan karbon iki oksidi alır; yaşıl Yeni hüceyrәlәr sәrtlәşir, onların başında
yarpaqlar isә Günәş enerjisini nişastaya, pulcuqlar yaranır, onlar tәdricәn tumurcuğa
şәkәrә vә sellülozaya çevirir. Yәni ağacda, çevrilir. Belә tumurcuqları qışda ağacların
böyümә vә inkişafı tәmin edәn kimyәvi budağında asanlıqla görmәk olar.
proseslәr gedir.
Ağacın oduncağı ilә qabığının arasında Yazda hәmin pulcuqlar quruyub
“kambi” adlanan nazik qat var. Bu qatda tökülür, tumurcuqlar açılır. Gördüyünüz
yeni hüceyrәlәr yaranır. Kambinin iç kimi, kambi qatı vә hüceyrәlәr ağacın hәr
tәrәfindә yaranan hüceyrәlәr oduncağı, il eninә-uzununa böyümәsini tәmin edir.
çöl tәrәfindәkilәr ağacın qabığını әmәlә
gәtirir. Ona görә dә yaşı artdıqca, ağacın Ağacın kәsiyindә ardıcıl açıq vә tünd
diametri dә böyüyür. halqaları, yәqin, hamınız görmüsünüz.
Ağacın diametri daim böyüyür, amma Rәnglәrin fәrqi ona dәlalәt edir ki, oduncağa
qabığı elә deyil. Yaş artdıqca, qabıq daha daxil olan hüceyrәlәrın ölçüsü eyni deyil.
tez-tez çatlayır, ölür, qopub düşür. Açıq rәngli zolaqlar ölçüsü iri olan, yazda
Ağac hәm boyuna, hәm dә eninә vә erkәn yayda yaranan hüceyrәlәrdәn
böyüyür. Hәr budağın ucunda canlı hücey- ibarәtdir. Tünd rәngli zolaqlar isә daha
rәlәr olur. Aktiv böyümә zamanı bu xırda, sıx yerlәşәn vә yayın axırında әmәlә
hüceyrәlәr bölünür, onlardan yeni-yeni gәlәn hüceyrәlәrdәndir. Onların ölçüsünә
hüceyrәlәr yaranır. Budaqlar boy ataraq görә bir ildә әmәlә gәlәn oduncağın
miqdarını tәyin etmәk olar, halqaların sayı
isә ağacın yaşına dәlalәt edir.
