Page 49 - book-online
P. 49
Àòàìûí äîñòëàðû
hәmin sәbәbdәn atamın bu dostu onların nәzәrindә
hәmişә şübhәli adam kimi qalmışdı. Belә münasibәt
qarşısında o da İ ihad vә Tәrәqqi liderlәrinә aramsız
hücumları, tәnqidlәri özünә peşә seçmişdi. Amma әn
müxtәlif fikir cәrәyanlarını geniş qanadları altında himayә
edәn Ziya Göyalp i ihadçıların, dilimizә Qәrbin Qustav
Le bon1, Ernest Renan2 kimi böyük mütәfәkkirlәrindәn
әsәrlәr çevirәn, cәmiyyәtә yeni fikirlәr gәtirәn, özünü
bir az da Robespyerә3 bәnzәdәrәk Böyük Fransa inqilabının
İnsan Haqq vә Hüquqları prinsiplәrini hәyәcanla anladan
bu hәmyerlisinә bir zәrәr toxunmasına imkan vermәdi.
İnsanlar tәsadüfün әlindә iradәlәrinin nә dәrәcәdә
qüvvәtli vә ya zәif olması nisbәtindә oyuncağa çevrilә
bilirlәr. Atamın dostu da zәif iradәli adam idi, әtrafında
baş verәn dәyişikliklәrin qarşısında açdığı fürsәt vә imkan-
lardan yalnız kiçik miqyaslarda yararlanmağı bacarırdı.
Mütarikәdә4 i ihadçıların mәğlubiyyәtә uğramaları
ona irәli çıxmaq, parlamaq imkanı yaradan şans oldu.
Amma yeni idarәçilәrin dinlә bağlı tәәssübkeş münasibәti
qarşısında Mütarikәnin şәrtlәri ilә meydana çıxmış
sәviyyәsiz bir işә baş qoşdu. Bu dәfә dostları heyrәtlәr
içindә, düşmәnlәri isә sevinәrәk onu Sait Mollanın5
1 Qustav Le Bon (1841-1931) – fransız antropoloqu, tarixçi, psixoloq və sosioloq.
2 Ernest Renan (1823-1892) – fransız filosofu və yazıçı, din tarixçisi, semitoloq,
Fransa Akademiyasının üzvü (1878). Sorbonnada təhsil alan Әhməd Ağaoğlunun
fikri inkişafında, elmi marağının müəyyənləşməsində mühüm rolu olmuşdu.
3 Maksimillian Robespyer (1758-1794) – fransız inqilabçısı, Böyük Fransa
inqilabının ən çox tanınan və nüfuzlu siyasi liderlərindən biri
4 Birinci Dünya müharibəsindən məğlub durumda çıxan Osmanlı imperiyası ilə
Müttəfiq dövlətlər arasında 1918-ci il, oktyabrın 30-da Mudros müqaviləsi imza-
lanandan sonrakı dövrə türk siyasi tarixində verilən ad. Burada barışıq mənasında
anlaşılmalıdır.
5 Sait Molla (1880-1930) – Osmanlı dövlət adamı, imperatorluq dövründə Şurayi-
Dövlət üzvü və Әdalət Nazirliyi müstəşarı. İngilis casusu olub. Qurtuluş savaşından
sonra Yunanıstana qaçıb.
49
hәmin sәbәbdәn atamın bu dostu onların nәzәrindә
hәmişә şübhәli adam kimi qalmışdı. Belә münasibәt
qarşısında o da İ ihad vә Tәrәqqi liderlәrinә aramsız
hücumları, tәnqidlәri özünә peşә seçmişdi. Amma әn
müxtәlif fikir cәrәyanlarını geniş qanadları altında himayә
edәn Ziya Göyalp i ihadçıların, dilimizә Qәrbin Qustav
Le bon1, Ernest Renan2 kimi böyük mütәfәkkirlәrindәn
әsәrlәr çevirәn, cәmiyyәtә yeni fikirlәr gәtirәn, özünü
bir az da Robespyerә3 bәnzәdәrәk Böyük Fransa inqilabının
İnsan Haqq vә Hüquqları prinsiplәrini hәyәcanla anladan
bu hәmyerlisinә bir zәrәr toxunmasına imkan vermәdi.
İnsanlar tәsadüfün әlindә iradәlәrinin nә dәrәcәdә
qüvvәtli vә ya zәif olması nisbәtindә oyuncağa çevrilә
bilirlәr. Atamın dostu da zәif iradәli adam idi, әtrafında
baş verәn dәyişikliklәrin qarşısında açdığı fürsәt vә imkan-
lardan yalnız kiçik miqyaslarda yararlanmağı bacarırdı.
Mütarikәdә4 i ihadçıların mәğlubiyyәtә uğramaları
ona irәli çıxmaq, parlamaq imkanı yaradan şans oldu.
Amma yeni idarәçilәrin dinlә bağlı tәәssübkeş münasibәti
qarşısında Mütarikәnin şәrtlәri ilә meydana çıxmış
sәviyyәsiz bir işә baş qoşdu. Bu dәfә dostları heyrәtlәr
içindә, düşmәnlәri isә sevinәrәk onu Sait Mollanın5
1 Qustav Le Bon (1841-1931) – fransız antropoloqu, tarixçi, psixoloq və sosioloq.
2 Ernest Renan (1823-1892) – fransız filosofu və yazıçı, din tarixçisi, semitoloq,
Fransa Akademiyasının üzvü (1878). Sorbonnada təhsil alan Әhməd Ağaoğlunun
fikri inkişafında, elmi marağının müəyyənləşməsində mühüm rolu olmuşdu.
3 Maksimillian Robespyer (1758-1794) – fransız inqilabçısı, Böyük Fransa
inqilabının ən çox tanınan və nüfuzlu siyasi liderlərindən biri
4 Birinci Dünya müharibəsindən məğlub durumda çıxan Osmanlı imperiyası ilə
Müttəfiq dövlətlər arasında 1918-ci il, oktyabrın 30-da Mudros müqaviləsi imza-
lanandan sonrakı dövrə türk siyasi tarixində verilən ad. Burada barışıq mənasında
anlaşılmalıdır.
5 Sait Molla (1880-1930) – Osmanlı dövlət adamı, imperatorluq dövründə Şurayi-
Dövlət üzvü və Әdalət Nazirliyi müstəşarı. İngilis casusu olub. Qurtuluş savaşından
sonra Yunanıstana qaçıb.
49
