Page 591 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 591
ran Nÿzirli
Bir az aralıda, arxın sol tәrәfindәki böyürtkәn kollarının yanında 591
hәsirin üstündә dirsәklәnәn vә özü kimi üzütüklü birisiylә nә barәdәsә mırt
vuran oğlanın da çәtin ki, o kәnd yadına düşәydi. Bu düzәngahın çöl-
biyabanına artıq öyrәşәn o üzütüklü oğlanın otuz yaşı olardı; amma onun
görkәminә baxan adam dәrhal deyәrdi ki, elә bunun da әlli-altmış yaşı var.
Vә bu, yaşından qoca görünәn cavan, yәni Mәmmәd, bir azdan ata olacaqdı;
ilk körpәsini qucağına götürәcәkdi; sonra, yәqin ki, dünyanın әn xoşbәxt
kişisi kimi sevinәcәkdi. Onun yanındakı, siqareti acgözlüklә sümürәn,
saçları ağappaq qar kimi ağarmış cavanın gözlәri yol çәkirdi; hara baxırdı,
hansı sәmtә baxırdı, nә üçün baxırdı, özü vә Allahı bilirdi; pasportuna
baxsaydın, yәqin ki, doğum tarixi min doqquz yüz yetmiş bir, ya da yetmiş
iki olardı. Lakin o da yaşından xeyli qoca görünürdü, hәlә üstәlik doxsan
üçdә davadan tәkayaqlı qayıtmışdı; tәkayaqlı cavan çadırın içindә ufuldayan
gәlinin dopdoğma qardaşıydı.
Doxsan üçdәn bәri, yәni davada bir ayağını itirәndәn ona artıq cavan
demirdilәr; cәbhәdә döyüş yoldaşları ona “qoca kapitan” lәqәbi vermişdilәr.
Muğanlıda, Şıxbabalıda, Çәmәnlidә ermәnilәrlә döyüş zamanı cәbhә
yoldaşları ona demişdilәr ki, “dәdә, Rafiq, sәn bizim komandirimiz rәhmәt-
lik Şirinin әsl tayısan ki, varsan. Bunnan sonra sәnә “Qoca kapitan”
deyәcәyik. Saç-saqqalın ağarıb dayna!”.
Elә dә oldu, lәqәbi lap görkәminә tuş gәlirdi: “Qoca kapitan” evә, evә
deyәndә ki, düzәngaha gәlәndәn sonra da hamı onu belәcә, yәni cәbhәdәki
kimi çağırırdı. Hәmin o “qoca kapitan” da bir azdan dayı olacaqdı vә
deyәsәn, heç bu günkü bürkü, kәndlәrinin üstünü almış bulanıq hava onun
vecinә deyildi. Dayı olmağın dumanlı lәzzәti barәdә düşünürdü; o, bu lәzzәti
çoxdandı gözlәyirdi, indi isә içinә çәkdiyi tüstüyә qarışdırırdı; dünәn hu-
manitar yardımın gәtirdiyi, üstündә “Amsterdam” yazılmış siqaret qutusunu
barmaqları arasında әzik-üzük edәndәn sonra ciyәrlәrinә çәkdiyi tüstünün
yarısını burnundan vә ağzından buraxırdı. Amma bilmәk olmurdu ki, o,
havada әyri-üyrü xırda buludcuqlar yaradan tüstüdәn necә lәzzәt alırdı.
Hәr halda, tüstüdәn lәzzәt alan adama bәnzәmirdi. “Qoca kapitan”
bacısının әrinә tәrәf çöndü:
– Helә bil turşumuş qatıq iyi verir, – deyә siqaretә işarә elәdi. – Belәsini
birinci dәfәdi çәkirәm. Heyif döyüldü “Astra”. Bir qullab vuran kimi
götürürdü sәni. Bunnan gәrәk bir paçka çәkәsәn ki, doyasan.
Yeznәsi dinmәdi, çömbәldi, qulağını arxda quruldayan qurbağalara
tәrәf tutdu; yox, o, nәsә sudan ayrı bir sәs eşitmәk istәyirdi; orda nәsә vardı,
ayrı bir şey vardı; heç özünә dә bәlli deyildi necә sәs eşitmәk istәyirdi.
Әlbәttә ki, qurbağaların qurultusunu elә gecә-gündüz eşidirdi vә bu sәs-
lәrdәn elә bil doymuşdu.
Bir az aralıda, arxın sol tәrәfindәki böyürtkәn kollarının yanında 591
hәsirin üstündә dirsәklәnәn vә özü kimi üzütüklü birisiylә nә barәdәsә mırt
vuran oğlanın da çәtin ki, o kәnd yadına düşәydi. Bu düzәngahın çöl-
biyabanına artıq öyrәşәn o üzütüklü oğlanın otuz yaşı olardı; amma onun
görkәminә baxan adam dәrhal deyәrdi ki, elә bunun da әlli-altmış yaşı var.
Vә bu, yaşından qoca görünәn cavan, yәni Mәmmәd, bir azdan ata olacaqdı;
ilk körpәsini qucağına götürәcәkdi; sonra, yәqin ki, dünyanın әn xoşbәxt
kişisi kimi sevinәcәkdi. Onun yanındakı, siqareti acgözlüklә sümürәn,
saçları ağappaq qar kimi ağarmış cavanın gözlәri yol çәkirdi; hara baxırdı,
hansı sәmtә baxırdı, nә üçün baxırdı, özü vә Allahı bilirdi; pasportuna
baxsaydın, yәqin ki, doğum tarixi min doqquz yüz yetmiş bir, ya da yetmiş
iki olardı. Lakin o da yaşından xeyli qoca görünürdü, hәlә üstәlik doxsan
üçdә davadan tәkayaqlı qayıtmışdı; tәkayaqlı cavan çadırın içindә ufuldayan
gәlinin dopdoğma qardaşıydı.
Doxsan üçdәn bәri, yәni davada bir ayağını itirәndәn ona artıq cavan
demirdilәr; cәbhәdә döyüş yoldaşları ona “qoca kapitan” lәqәbi vermişdilәr.
Muğanlıda, Şıxbabalıda, Çәmәnlidә ermәnilәrlә döyüş zamanı cәbhә
yoldaşları ona demişdilәr ki, “dәdә, Rafiq, sәn bizim komandirimiz rәhmәt-
lik Şirinin әsl tayısan ki, varsan. Bunnan sonra sәnә “Qoca kapitan”
deyәcәyik. Saç-saqqalın ağarıb dayna!”.
Elә dә oldu, lәqәbi lap görkәminә tuş gәlirdi: “Qoca kapitan” evә, evә
deyәndә ki, düzәngaha gәlәndәn sonra da hamı onu belәcә, yәni cәbhәdәki
kimi çağırırdı. Hәmin o “qoca kapitan” da bir azdan dayı olacaqdı vә
deyәsәn, heç bu günkü bürkü, kәndlәrinin üstünü almış bulanıq hava onun
vecinә deyildi. Dayı olmağın dumanlı lәzzәti barәdә düşünürdü; o, bu lәzzәti
çoxdandı gözlәyirdi, indi isә içinә çәkdiyi tüstüyә qarışdırırdı; dünәn hu-
manitar yardımın gәtirdiyi, üstündә “Amsterdam” yazılmış siqaret qutusunu
barmaqları arasında әzik-üzük edәndәn sonra ciyәrlәrinә çәkdiyi tüstünün
yarısını burnundan vә ağzından buraxırdı. Amma bilmәk olmurdu ki, o,
havada әyri-üyrü xırda buludcuqlar yaradan tüstüdәn necә lәzzәt alırdı.
Hәr halda, tüstüdәn lәzzәt alan adama bәnzәmirdi. “Qoca kapitan”
bacısının әrinә tәrәf çöndü:
– Helә bil turşumuş qatıq iyi verir, – deyә siqaretә işarә elәdi. – Belәsini
birinci dәfәdi çәkirәm. Heyif döyüldü “Astra”. Bir qullab vuran kimi
götürürdü sәni. Bunnan gәrәk bir paçka çәkәsәn ki, doyasan.
Yeznәsi dinmәdi, çömbәldi, qulağını arxda quruldayan qurbağalara
tәrәf tutdu; yox, o, nәsә sudan ayrı bir sәs eşitmәk istәyirdi; orda nәsә vardı,
ayrı bir şey vardı; heç özünә dә bәlli deyildi necә sәs eşitmәk istәyirdi.
Әlbәttә ki, qurbağaların qurultusunu elә gecә-gündüz eşidirdi vә bu sәs-
lәrdәn elә bil doymuşdu.
