Page 237 - talesiz
P. 237
TALESİZ 237
olanlar haqqında söhbәt elәmәyimiz ola bilәr ki, bu da
mәnim günahım deyil. Belә çıxır ki, onlar mәnim namusla,
düzgün yaşadığım bu taleyin, atdığım addımların öz
mәnasını itirmәyini istәyirlәr? Mәnә qarşı bu gözlәnilmәz,
bu yersiz dәyişkәnlik, bu qәrәz haradandır? Axı niyә anla-
maq istәmirlәr ki, әgәr tale varsa, azadlıq mümkün deyil,
azadlıq varsa, tale yoxdur. Mәn belә düşünür vә
düşüncәlәrimin gedişatına daha çox tәәccüblәnirdim. Yәni
(bu yerdә qәfildәn dayansam da, iradәmi toplayıb davam
elәmәyi bacardım) onda taleyimiz elә biz özümüzük. Vә
birdәn hәr şey indiyәdәk olmadığı dәrәcәdә aydınlaşdı; hәr
şeyi anladım. Hәtta mәnә qarşı daha ağıllı, daha lәyaqәtli
rәqiblәrin yox, yalnız onların – azadlığımın vә taleyimin
dayanmasından özümü üzgün hiss etdim. Amma neylәmәk
olardı, yanımda yalnız onlar vardı, hәr yerdә qarşıma mәhz
onlar çıxırdı. Hәr halda, atamla ayrıldığım gün dә onlar
yanımızda idi; onlar da öz addımlarını atırdılar. Onlar da
hәr şeyi әvvәlcәdәn görür, әvvәlcәdәn bilirdilәr, atamla elә
görüşürdülәr ki, elә bil onu artıq dәfn elәmişdik. Sonra isә
sadәcә “Osvensimә necә gedә bilәrәm, tramvayla, yoxsa
avtobusla?” sualının üstündә mübahisә elәdilәr.
Amma bu yerdә tәkcә Şteyner yox, Fleyşman dayı da
stuldan dik atıldı. Düzdür, qoca yenә dә özünü saxlamağa,
hiddәtini yumşaltmağa çalışırdı, amma özü ilә bacarmırdı.
“Necә yәni? Bәlkә, bütün baş verәnlәrin baiskarı bizik?
Biz, qurbanlar”, – deyә qıpqırmızı qızarmış qoca qışqırdı
vә yumruğuyla sinәsinә vurdu. Mәn yenә ona izah elәmәyә
çalışdım ki, heç kim günahkar deyil, sadәcә, mәhz nәyin
baş verdiyini anlamaq lazımdır. Dinib-danışmadan, sәssiz-
sәmirsiz, yalnız ağılla, vicdanla anlamaq lazımdır. Başa
düşmәyә çalışın ki, mәnim әlimdәn hәr şeyi almaq olmaz,
mәnim nә qalib, nә mәğlub olmamağıma, haqsız olduğuma,
yanlış olduğuma, nәyәsә sәbәb, ya nәticә olduğuma nail
olmaq olmaz. Sadәcә bunu anlamağa çalışsınlar (az qala,
yalvarırdım) ki, heç bir günahım olmadığı halda, mәn bu
olanlar haqqında söhbәt elәmәyimiz ola bilәr ki, bu da
mәnim günahım deyil. Belә çıxır ki, onlar mәnim namusla,
düzgün yaşadığım bu taleyin, atdığım addımların öz
mәnasını itirmәyini istәyirlәr? Mәnә qarşı bu gözlәnilmәz,
bu yersiz dәyişkәnlik, bu qәrәz haradandır? Axı niyә anla-
maq istәmirlәr ki, әgәr tale varsa, azadlıq mümkün deyil,
azadlıq varsa, tale yoxdur. Mәn belә düşünür vә
düşüncәlәrimin gedişatına daha çox tәәccüblәnirdim. Yәni
(bu yerdә qәfildәn dayansam da, iradәmi toplayıb davam
elәmәyi bacardım) onda taleyimiz elә biz özümüzük. Vә
birdәn hәr şey indiyәdәk olmadığı dәrәcәdә aydınlaşdı; hәr
şeyi anladım. Hәtta mәnә qarşı daha ağıllı, daha lәyaqәtli
rәqiblәrin yox, yalnız onların – azadlığımın vә taleyimin
dayanmasından özümü üzgün hiss etdim. Amma neylәmәk
olardı, yanımda yalnız onlar vardı, hәr yerdә qarşıma mәhz
onlar çıxırdı. Hәr halda, atamla ayrıldığım gün dә onlar
yanımızda idi; onlar da öz addımlarını atırdılar. Onlar da
hәr şeyi әvvәlcәdәn görür, әvvәlcәdәn bilirdilәr, atamla elә
görüşürdülәr ki, elә bil onu artıq dәfn elәmişdik. Sonra isә
sadәcә “Osvensimә necә gedә bilәrәm, tramvayla, yoxsa
avtobusla?” sualının üstündә mübahisә elәdilәr.
Amma bu yerdә tәkcә Şteyner yox, Fleyşman dayı da
stuldan dik atıldı. Düzdür, qoca yenә dә özünü saxlamağa,
hiddәtini yumşaltmağa çalışırdı, amma özü ilә bacarmırdı.
“Necә yәni? Bәlkә, bütün baş verәnlәrin baiskarı bizik?
Biz, qurbanlar”, – deyә qıpqırmızı qızarmış qoca qışqırdı
vә yumruğuyla sinәsinә vurdu. Mәn yenә ona izah elәmәyә
çalışdım ki, heç kim günahkar deyil, sadәcә, mәhz nәyin
baş verdiyini anlamaq lazımdır. Dinib-danışmadan, sәssiz-
sәmirsiz, yalnız ağılla, vicdanla anlamaq lazımdır. Başa
düşmәyә çalışın ki, mәnim әlimdәn hәr şeyi almaq olmaz,
mәnim nә qalib, nә mәğlub olmamağıma, haqsız olduğuma,
yanlış olduğuma, nәyәsә sәbәb, ya nәticә olduğuma nail
olmaq olmaz. Sadәcә bunu anlamağa çalışsınlar (az qala,
yalvarırdım) ki, heç bir günahım olmadığı halda, mәn bu
