Page 357 - book-online

Àòàìûí äîñòëàðû

siyasi tarix professoru kimi çalışmışdı. Bir neçә çağırış
Türkiyә Böyük Millәt Mәclisinin üzvü olmuşdu.

ÜÇ İNSAN:
ƏBDÜRRƏŞİD İBRAHİMOV
(1857-1944)

Tatar әsilli din xadimi, publisist, sәyyah vә vaiz.
1908-ci ildәn panislamizm ideyalarının qızğın tәrәfdarı
kimi çıxış edirdi. Mәdinәdә dini tәhsil almışdı. XIX әsrin
80-ci illәrinin sonunda Rusiyaya qayıtdıqdan sonra
Volqaboyu tatarları arasında islamın yenilәşmәsi –
cәdidizm ideyalarının yayılmasına, dindә islahatlar
aparılmasına çalışmışdı. Birinci Rus inqilabı dövründә
Peterburqda “Ülfәt” mәtbәәsini qurmuşdu. Azәrbaycan
ziyalıları ilә әlaqәlәr yaratmış “Şәrqi-rus”, “Hәyat”
qәzetlәrindә islam dünyasının problemlәri barәsindә
mәqalәlәrlә çıxış etmişdi. 1905-1917-ci illәrdә I-III türk
qurultaylarının fәal iştirakçısı olmuşdu. Osmanlı
imperiyasında İ ihad vә Tәrәqqi hakimiyyәtә gәldikdәn
sonra dini-siyasi fәaliyyәtini әsasәn İstanbulda
cәmlәşdirmişdi. Burada “Sirati-Müstәqim”, “Tәarüfi-
Müslimin” jurnallarını nәşr etmişdi. Ənvәr Paşa ilә yaxın
dostluq әlaqәlәri sayәsindә onun tәqdimatı ilә yeni
hökumәtin tәhlükәsizlik orqanına – “Tәşkilati-Mәxsusә”yә
daxil olmuşdu. Uzun illәr islamın Yaponiyada yayılmasına
sәy göstәrmişdi. “Alәmi-islam vә Yaponiyada intişari-
islamiyyәt” kitabının müәllifidir. Fevral inqilabından
sonra Rusiyadakı türk-müsәlmanlar arasında iş aparmaq
mәqsәdi ilә әski mәmlәkәtinә dönmüşdü. Lakin getdikcә
güclәnәn bolşevik tәzyiqlәri nәticәsindә Rusiyadan
qaçmağa mәcbur olmuşdu. Hәyatının son illәrini çoxlu

357