Page 561 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 561
Eyvaz ßllÿzoülu
Bığlı Kәrәm
Muğanlılı Bığlı Kәrәm sәhәr Arxaşandakı bütün arxlara baş 561
çәkdi; su sәsi vardı arxlarda, bir dә Arxaşanın yastı-yapalaq
tәpәlәrinin üstündә hәmin sükut idi ki, neçә-neçә illәr
әrzindә bu sükutu nә quş sәsi, nә qoyun-quzu mәlәrtisi, nә at kişnәrtisi, nә
dә hәrdәn bir buralardan ağır-ağır gәlib keçәn tısbağa yerişli traktorların
sәsi poza bilmirdi.
Bığlı Kәrәm neçә il idi bu arxların qarovulçusu idi, neçә il idi
Muğanlıdakı topdağıtmaz evini oğlanlarının umuduna qoyub Arxaşan kimi
ilan-çayanlı, kol-kosunda quş yaşayan yerdә mәskәn salmışdı, ev tikib binә
olmuşdu, mal-at saxlayırdı, bir şeydәn әskikliyi yox idi, sәhәrlәr arvadı asta-
asta samovara od salırdı, biş-düş edirdi, hәrdәn-hәrdәn qapılarını açan
qonaq-qara üçün süfrә açıb kişisinin üzünü ağardırdı.
Sabahın gözü açılmamış Bığlı Kәrәmin atın belinә qalxıb belә şәstlә
durmasının, bığını burub Arxaşan tәpәlәrinә ağayana baxmasının sәbәbi
vardı. Bu gecә onun atına oğru gәlmişdi. Bığlı Kәrәmin Qaşqasının
qәdirbilәnlәr yanında adı-sanı vardı. Qaşqanı daylaq vaxtı bir gürcüdәn su
qiymәtinә – altmış manata almışdı, onu da әlә dadamal öyrәdib böyüt-
müşdü. Hәr dәfә Arxaşana yaz gәlәndә, otlar iynә-iynә torpaqdan qalxıb
tәpәlәrin cod görkәmini dәyişәndә Bığlı Kәrәmin qulağına suyun sәsi bir
az daha xoş gәlirdi. Quşlar bir az daha şәn oxuyurdular vә Bığlı Kәrәm on-
on beş inәyinә, bir bölük qoyununa, davarına baxanda sevinmir, amma
yerlә-göylә әllәşәn, axşamtәrәfi düşәr-düşmәz madyanları qabağına salıb
dişlәyә-dişlәyә gәtirib xalxala dolduran ürgәsinә baxa-baxa fәrәhindәn
dünyaya sığmırdı.
Bığlı Kәrәm cavan olmasa da, özünü bir zәrrә qoca saymırdı. Qaşqa
minilәsi olanda onun belinә yәhәr qoydu, ağzına yüyәn verdi. Ürgә fәlәknәn
әllәşirdi: yorulanacan atıldı-düşdü, sonra sahibinin istәyinә tabe olub yel
kimi Arxaşan torpağında seyrәk toz qaldıraraq yumru tәpәlәrin arxasında
yox oldu.
İkidәn-birdәn bir dә görürdün Bığlı Kәrәmin oğlanları gülüzlü
Muğanlıdan gәldilәr, sonra isә: “Ay lәlә, qoy Qaşqaya minәk”, – deyә kişiyә
minnәtә düşdülәr. Bığlı Kәrәmin dodaqları qaçırdı, deyirdi ki, bacarır-
sınızsa, gedin minin, amma gözdüyün başınızı, gözünüzü әzib şil-küt
elәmәsin. Bığlı Kәrәmin oğlanları cavanlıqlarına güvәnirdilәr, güclәrinә,
dәliqanlılıqlarına güvәnirdilәr. Amma Qaşqanın tәpik atıb onları yaxın
buraxmamasından mәlum olurdu ki, güc dә, dәliqanlılıq da öz yerindә,
amma ürgә, doğrudan da, yüyәni özgәyә verәn deyil.
Bığlı Kәrәm
Muğanlılı Bığlı Kәrәm sәhәr Arxaşandakı bütün arxlara baş 561
çәkdi; su sәsi vardı arxlarda, bir dә Arxaşanın yastı-yapalaq
tәpәlәrinin üstündә hәmin sükut idi ki, neçә-neçә illәr
әrzindә bu sükutu nә quş sәsi, nә qoyun-quzu mәlәrtisi, nә at kişnәrtisi, nә
dә hәrdәn bir buralardan ağır-ağır gәlib keçәn tısbağa yerişli traktorların
sәsi poza bilmirdi.
Bığlı Kәrәm neçә il idi bu arxların qarovulçusu idi, neçә il idi
Muğanlıdakı topdağıtmaz evini oğlanlarının umuduna qoyub Arxaşan kimi
ilan-çayanlı, kol-kosunda quş yaşayan yerdә mәskәn salmışdı, ev tikib binә
olmuşdu, mal-at saxlayırdı, bir şeydәn әskikliyi yox idi, sәhәrlәr arvadı asta-
asta samovara od salırdı, biş-düş edirdi, hәrdәn-hәrdәn qapılarını açan
qonaq-qara üçün süfrә açıb kişisinin üzünü ağardırdı.
Sabahın gözü açılmamış Bığlı Kәrәmin atın belinә qalxıb belә şәstlә
durmasının, bığını burub Arxaşan tәpәlәrinә ağayana baxmasının sәbәbi
vardı. Bu gecә onun atına oğru gәlmişdi. Bığlı Kәrәmin Qaşqasının
qәdirbilәnlәr yanında adı-sanı vardı. Qaşqanı daylaq vaxtı bir gürcüdәn su
qiymәtinә – altmış manata almışdı, onu da әlә dadamal öyrәdib böyüt-
müşdü. Hәr dәfә Arxaşana yaz gәlәndә, otlar iynә-iynә torpaqdan qalxıb
tәpәlәrin cod görkәmini dәyişәndә Bığlı Kәrәmin qulağına suyun sәsi bir
az daha xoş gәlirdi. Quşlar bir az daha şәn oxuyurdular vә Bığlı Kәrәm on-
on beş inәyinә, bir bölük qoyununa, davarına baxanda sevinmir, amma
yerlә-göylә әllәşәn, axşamtәrәfi düşәr-düşmәz madyanları qabağına salıb
dişlәyә-dişlәyә gәtirib xalxala dolduran ürgәsinә baxa-baxa fәrәhindәn
dünyaya sığmırdı.
Bığlı Kәrәm cavan olmasa da, özünü bir zәrrә qoca saymırdı. Qaşqa
minilәsi olanda onun belinә yәhәr qoydu, ağzına yüyәn verdi. Ürgә fәlәknәn
әllәşirdi: yorulanacan atıldı-düşdü, sonra sahibinin istәyinә tabe olub yel
kimi Arxaşan torpağında seyrәk toz qaldıraraq yumru tәpәlәrin arxasında
yox oldu.
İkidәn-birdәn bir dә görürdün Bığlı Kәrәmin oğlanları gülüzlü
Muğanlıdan gәldilәr, sonra isә: “Ay lәlә, qoy Qaşqaya minәk”, – deyә kişiyә
minnәtә düşdülәr. Bığlı Kәrәmin dodaqları qaçırdı, deyirdi ki, bacarır-
sınızsa, gedin minin, amma gözdüyün başınızı, gözünüzü әzib şil-küt
elәmәsin. Bığlı Kәrәmin oğlanları cavanlıqlarına güvәnirdilәr, güclәrinә,
dәliqanlılıqlarına güvәnirdilәr. Amma Qaşqanın tәpik atıb onları yaxın
buraxmamasından mәlum olurdu ki, güc dә, dәliqanlılıq da öz yerindә,
amma ürgә, doğrudan da, yüyәni özgәyә verәn deyil.
