Page 430 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 430
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatû antologiyasû
– Çıx bayıra, әclaf oğlu әclaf!.. – dedi, sonra gedib hәyәtin dә küçә
qapısını açdı vә sәhәrin gözü açılmamış Qırmızı xoruz qabaqda, toyuqlar
da onun ardınca, tәlәsә-tәlәsә vә qaqqıldaya-qaqqıldaya hәyәtdәn çıxdılar.
IV
O zaman Cümü universitetә imtahan verә bilmәdi, әvvәlcә bir “3” aldı,
sonra da “2” vә hәmin qatarla da Bakıdan Yevlaxa qayıtdı, amma Cümünün
yadında qalan qatar çarxlarının sәsi Yevlaxdan Bakıya gedәn hәmin qatarın
sәsi idi vә hәmişәlik dә belә olacaqdı.
O sәsi tәkcә xatırlatmaq olardı, tәkrar etmәk isә mümkün deyildi vә
Buzovnadakı fәhlә yataqxanasının yarım kilometrliyindәn keçәn elektrik
qatarının sәsi dә Yevlaxdan Bakıya gedәn o qatarın sәsini ancaq xatırladırdı
430 vә bu xatirәdәki kәdәr Cümünün ürәyinin әlçatmaz, ünyetmәz bir
dәrinliyindә idi. Nә üçün belә idi?
– Cümü bunun sәbәbini bilmirdi, amma o kәdәr әvvәllәr kәpәnәk kimi
yüngül idi, bir gülüşә, Ağadәdәli mәhәllәsindәki orta mәktәbin on birinci
sinfinә gedib-gәlәn, elә o vaxtlar hәrdәn oğrun-oğrun eyvandan baxan
Sonanın bir tәbәssümünә bәnd idi, uçub gedirdi vә indiki zindan ağırlığında
deyildi.
O universitet sәfәrindәn sonra Cümünün hәyatında gözәl hadisәlәr baş
vermişdi, evlәnmişdi, uşağı olmuşdu, Şuşanın sayılıb-seçilәn taksi sürücü-
lәrindәn biri idi, özünә yaxşı hәyәt-baca düzәltmişdi vә o hәyәtdә bir armud
varıydı ki, ağacdan dәrib bir dәfә dişlәyәndә şirәsi adamın bütün yaxasını
isladırdı vә indi ermәnilәr dә, yәqin, o hәyәtdә Cümünün dәdә-babasının
goruna söyә-söyә o armudu lәzzәtlә yeyirlәr.
Heç o hәyәt dә olmasaydı, o ev-eşik dә olmasaydı, heç arvad-uşaq da
olmasaydı, Şuşanın özü ki var idi vә bu az idi bәyәm? Bunu fikirlәşәndә,
Cümü Şuşanın tәkcә mәhәllәlәrini, evlәrini, bağlarını, düzlәrini, sıldırım
qayalarını yox, Topxana meşәsini, Cıdır düzünü, Әrimgәldini, İsa bulağını,
Turşsuyu, Sәkili bulağı, hәtta özünün doğulduğu vә ömrü boyu yaşadığı
Ağadәdәli mәhәllәsini yox, Şuşanın, az qala, bütün ağaclarını, daşlarını da
bir-bir gözünün qabağına gәtirirdi, hәtta Şuşanın kәnarlarındakı böyürtkәn
kolları da köhnә (vә doğma!) tanışlar kimi yadına düşürdü vә bәzәn Cümü
özü dә heyrәtә gәlirdi ki, bu daşlar, bu ağaclar, kollar onun beyninә bu
dәqiqliklә nә vaxt vә necә hәkk olub?
Cümü ömrü boyu Şuşanın Ağadәdәli mәhәllәsindә yaşamışdı, çünki
ermәni gәlib Şuşanı alandan sonra ki qaçdılar, qaçqın olub gәlib burada,
– Çıx bayıra, әclaf oğlu әclaf!.. – dedi, sonra gedib hәyәtin dә küçә
qapısını açdı vә sәhәrin gözü açılmamış Qırmızı xoruz qabaqda, toyuqlar
da onun ardınca, tәlәsә-tәlәsә vә qaqqıldaya-qaqqıldaya hәyәtdәn çıxdılar.
IV
O zaman Cümü universitetә imtahan verә bilmәdi, әvvәlcә bir “3” aldı,
sonra da “2” vә hәmin qatarla da Bakıdan Yevlaxa qayıtdı, amma Cümünün
yadında qalan qatar çarxlarının sәsi Yevlaxdan Bakıya gedәn hәmin qatarın
sәsi idi vә hәmişәlik dә belә olacaqdı.
O sәsi tәkcә xatırlatmaq olardı, tәkrar etmәk isә mümkün deyildi vә
Buzovnadakı fәhlә yataqxanasının yarım kilometrliyindәn keçәn elektrik
qatarının sәsi dә Yevlaxdan Bakıya gedәn o qatarın sәsini ancaq xatırladırdı
430 vә bu xatirәdәki kәdәr Cümünün ürәyinin әlçatmaz, ünyetmәz bir
dәrinliyindә idi. Nә üçün belә idi?
– Cümü bunun sәbәbini bilmirdi, amma o kәdәr әvvәllәr kәpәnәk kimi
yüngül idi, bir gülüşә, Ağadәdәli mәhәllәsindәki orta mәktәbin on birinci
sinfinә gedib-gәlәn, elә o vaxtlar hәrdәn oğrun-oğrun eyvandan baxan
Sonanın bir tәbәssümünә bәnd idi, uçub gedirdi vә indiki zindan ağırlığında
deyildi.
O universitet sәfәrindәn sonra Cümünün hәyatında gözәl hadisәlәr baş
vermişdi, evlәnmişdi, uşağı olmuşdu, Şuşanın sayılıb-seçilәn taksi sürücü-
lәrindәn biri idi, özünә yaxşı hәyәt-baca düzәltmişdi vә o hәyәtdә bir armud
varıydı ki, ağacdan dәrib bir dәfә dişlәyәndә şirәsi adamın bütün yaxasını
isladırdı vә indi ermәnilәr dә, yәqin, o hәyәtdә Cümünün dәdә-babasının
goruna söyә-söyә o armudu lәzzәtlә yeyirlәr.
Heç o hәyәt dә olmasaydı, o ev-eşik dә olmasaydı, heç arvad-uşaq da
olmasaydı, Şuşanın özü ki var idi vә bu az idi bәyәm? Bunu fikirlәşәndә,
Cümü Şuşanın tәkcә mәhәllәlәrini, evlәrini, bağlarını, düzlәrini, sıldırım
qayalarını yox, Topxana meşәsini, Cıdır düzünü, Әrimgәldini, İsa bulağını,
Turşsuyu, Sәkili bulağı, hәtta özünün doğulduğu vә ömrü boyu yaşadığı
Ağadәdәli mәhәllәsini yox, Şuşanın, az qala, bütün ağaclarını, daşlarını da
bir-bir gözünün qabağına gәtirirdi, hәtta Şuşanın kәnarlarındakı böyürtkәn
kolları da köhnә (vә doğma!) tanışlar kimi yadına düşürdü vә bәzәn Cümü
özü dә heyrәtә gәlirdi ki, bu daşlar, bu ağaclar, kollar onun beyninә bu
dәqiqliklә nә vaxt vә necә hәkk olub?
Cümü ömrü boyu Şuşanın Ağadәdәli mәhәllәsindә yaşamışdı, çünki
ermәni gәlib Şuşanı alandan sonra ki qaçdılar, qaçqın olub gәlib burada,
