Page 343 - "Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası" (Proza)
P. 343
ngiz ßëÿkbÿrzadÿ
– Bu nә demәkdir, necә yәni altıncı sim? 343
“Altıncı sim, cәrrah, yәni sәn... altıncı sim”. Demәli, Pәrvizin daxilin-
dәki altıncı sim cәrrah imiş vә guya cәrrah iyirmi ildә onun adını bilmirmiş.
Dәniz adamı güldü: “Çox yaxşı bilirdin. Ancaq qorxurdun mizrabı ona
toxundurmağa, ehtiyat edirdin ki, birdәn bu simin sәdaları sәnin daxilin-
dәkilәri aşkara çıxarar, deyәr hanı inәyini satıb sәni oxumağa göndәrәn
atan? O, hansı cәbhәdә öldü? Hanı sәni böyüdә-böyüdә “çiynindә gora
gedim” – deyәn anan? Onun qәbri hardadır? Kimlәr onu dәfn elәdi? Axı nә
vaxta qәdәr kölә olacaqsan? Mәgәr sәnin sәrbәst düşünüb, sәrbәst gәzmәyә
ixtiyarın yoxdur? Pәrvizlә iyirmiillik qohumluğunda sәnә birinci dәfә idi
ki, otuz gün azadlıq verilmişdi, sәn yenicә ayaq açmış uşaq kimi sevinirdin.
Bu otuzun onunu leysan yağışları döyәclәsә dә, sәn çox şeyi unutmuşdun.
Azadlıq sәnә hәr şeyi öz rәngindә, öz qoxusunda göstәrirdi. Tәbiәti dә,
insanları da. Әgәr teleqram almasaydın, Teberdaya gedәcәk, Qaraçayskidәn
keçәrkәn sol tәrәfdә, yaşıl yamacın qurtaracağında, dağların başlanğıcında
salınmış “Kosmos” pavilyonuna girib, tacik aşpazının bişirdiyi mantılardan
lәzzәtlә yeyәcәkdin. Hәlә bir qalın stәkan araq da içәcәkdin. Teberdanı gәzib
Donbay çayının köpüklәnәn sularına baxacaq, Farel gölündә çimәcәk, heç
olmasa, üç gün çadırda yatacaqdın. Gecәlәr çadırın damını döyәclәyәn
yağışın sәsinә qulaq asa-asa özünü dünyanın әn xoşbәxt adamı sayacaqdın.
Әgәr bu teleqram olmasaydı vә bu teleqramdan çopur sifәtli, kirpiksiz gözlü,
yekәburunlu bir adam çıxıb bağıra-bağıra: “Vicdansız, sәn orda kef edirsәn,
mәn burda ölürәm” demәsәydi, fasilәsiz qalxıb-enәn tüklü sinә, bu sinә
üstündә qurulmuş әlli kvadratmetrlik kabinetin dağılmaq tәhlükәsi
olmasaydı, bәlkә dә, otuz gün azadlıq sәni on il cavanlaşdıracaqdı”.
– Bәsdir! – Cәrrah öz sәsindәn diksindi. Eynәkli arvad sözü özünә
götürüb tәlәsik cavab verdi:
– A, necә bәsdir? Ölmüşdü Minayә ki, uşaq-muşaq onun “hә”sinә yox
deyә!
Sәn demә, eynәkli qadın kök arvadla bәrkdәn-bәrkdәn danışırmış.
Eynәkli deyirdi ki, partlayan vannalarda guya adam olub. Arxadakı ermәni
qadını da kök arvada qoşulub etiraz edirdilәr. Bu söhbәtә әlavә dörd-beş
adam da qoşulmuşdu. Әlbәttә, cәrrah eynәklinin dediklәrini eşitmәdi. Onun
“bәsdir”ini dәniz adamı cavabsız qoydu.
Sonra qara adam ağ dәnizdә batdı. Cәrrah dәsmalını çıxarıb üz-
gözünün, boyun-boğazının tәrini silәndә sanki Pәrvizin sәsini eşitdi. Bu sәs
zarıya-zarıya, yalvara-yalvara deyirdi: “Mәni operasiya elәmә. Özün
– Bu nә demәkdir, necә yәni altıncı sim? 343
“Altıncı sim, cәrrah, yәni sәn... altıncı sim”. Demәli, Pәrvizin daxilin-
dәki altıncı sim cәrrah imiş vә guya cәrrah iyirmi ildә onun adını bilmirmiş.
Dәniz adamı güldü: “Çox yaxşı bilirdin. Ancaq qorxurdun mizrabı ona
toxundurmağa, ehtiyat edirdin ki, birdәn bu simin sәdaları sәnin daxilin-
dәkilәri aşkara çıxarar, deyәr hanı inәyini satıb sәni oxumağa göndәrәn
atan? O, hansı cәbhәdә öldü? Hanı sәni böyüdә-böyüdә “çiynindә gora
gedim” – deyәn anan? Onun qәbri hardadır? Kimlәr onu dәfn elәdi? Axı nә
vaxta qәdәr kölә olacaqsan? Mәgәr sәnin sәrbәst düşünüb, sәrbәst gәzmәyә
ixtiyarın yoxdur? Pәrvizlә iyirmiillik qohumluğunda sәnә birinci dәfә idi
ki, otuz gün azadlıq verilmişdi, sәn yenicә ayaq açmış uşaq kimi sevinirdin.
Bu otuzun onunu leysan yağışları döyәclәsә dә, sәn çox şeyi unutmuşdun.
Azadlıq sәnә hәr şeyi öz rәngindә, öz qoxusunda göstәrirdi. Tәbiәti dә,
insanları da. Әgәr teleqram almasaydın, Teberdaya gedәcәk, Qaraçayskidәn
keçәrkәn sol tәrәfdә, yaşıl yamacın qurtaracağında, dağların başlanğıcında
salınmış “Kosmos” pavilyonuna girib, tacik aşpazının bişirdiyi mantılardan
lәzzәtlә yeyәcәkdin. Hәlә bir qalın stәkan araq da içәcәkdin. Teberdanı gәzib
Donbay çayının köpüklәnәn sularına baxacaq, Farel gölündә çimәcәk, heç
olmasa, üç gün çadırda yatacaqdın. Gecәlәr çadırın damını döyәclәyәn
yağışın sәsinә qulaq asa-asa özünü dünyanın әn xoşbәxt adamı sayacaqdın.
Әgәr bu teleqram olmasaydı vә bu teleqramdan çopur sifәtli, kirpiksiz gözlü,
yekәburunlu bir adam çıxıb bağıra-bağıra: “Vicdansız, sәn orda kef edirsәn,
mәn burda ölürәm” demәsәydi, fasilәsiz qalxıb-enәn tüklü sinә, bu sinә
üstündә qurulmuş әlli kvadratmetrlik kabinetin dağılmaq tәhlükәsi
olmasaydı, bәlkә dә, otuz gün azadlıq sәni on il cavanlaşdıracaqdı”.
– Bәsdir! – Cәrrah öz sәsindәn diksindi. Eynәkli arvad sözü özünә
götürüb tәlәsik cavab verdi:
– A, necә bәsdir? Ölmüşdü Minayә ki, uşaq-muşaq onun “hә”sinә yox
deyә!
Sәn demә, eynәkli qadın kök arvadla bәrkdәn-bәrkdәn danışırmış.
Eynәkli deyirdi ki, partlayan vannalarda guya adam olub. Arxadakı ermәni
qadını da kök arvada qoşulub etiraz edirdilәr. Bu söhbәtә әlavә dörd-beş
adam da qoşulmuşdu. Әlbәttә, cәrrah eynәklinin dediklәrini eşitmәdi. Onun
“bәsdir”ini dәniz adamı cavabsız qoydu.
Sonra qara adam ağ dәnizdә batdı. Cәrrah dәsmalını çıxarıb üz-
gözünün, boyun-boğazının tәrini silәndә sanki Pәrvizin sәsini eşitdi. Bu sәs
zarıya-zarıya, yalvara-yalvara deyirdi: “Mәni operasiya elәmә. Özün
